Skip to content
Home - Blog - Hot topic in de zorg – Het Zorgmodel

Hot topic in de zorg – Het Zorgmodel

Bieke Verlinden benadrukte vorige week het belang van het middenveld als speler in de zorg. Deze week legt directeur van Familiehulp vzw Ann Demeulemeester uit hoe haar organisatie een eigen strategie volgt binnen het huidig versnipperd zorgmodel – en hoe meer integratie duurzaamheid ten goede zou komen.

“DE ORGANISATIE VAN THUISZORG WEEGT OOK OP HET KLIMAAT” 

Ann Demeulemeester is directeur van Familiehulp, een organisatie die instaat voor bijna de helft van de gezinszorg, en -ondersteuning in Vlaanderen en Brussel. Familiehulp helpt meer dan 90.000 mensen met een zorgbehoefte en heeft zo’n 13.000 werknemers. Familiehulp beschikt zelf over vijf opleidingscentra, 40 dagverzorgingscentra (NOAH) voor oudere mensen, 11 kinderdagverblijven, 18 regiokantoren en vijf ateliers voor de werking Goed Wonen.  

“Wij volgen tijdens de warme dagen de procedures van de overheid rondom hitteplannen en schakelen hiervoor ook onze communicatiekanalen in. Omdat onze medewerkers bij de mensen thuis komen, kunnen ze een preventieve rol opnemen: ze zorgen voor verluchting, zien dat mensen zich gepast kleden en voldoende drinken. Ze geven tips over boodschappen doen, bederf van eten voorkomen en aangepast eten en kijken tegelijkertijd toe op bedorven waren in huis.”

“Via het introductietraject, opleidingen, informatie en coaching maken we onze werknemers bewust van de problematiek en de belangrijke rol die ze hierin kunnen spelen naar de klanten en ook wat betreft zichzelf. Zelfzorg is belangrijk:  voldoende drinken, samen een ijsje eten en best geen zwaar werk verrichten. Op zich is dit goed in praktijk te brengen, omdat de medewerkers hun eigen werk kunnen indelen en meer pauze kunnen nemen bijvoorbeeld. Wat natuurlijk niet betekent dat dit altijd evident is. Maar deze aandacht is nodig, want ze werken bijna steeds in huizen zonder airco.”  

DUURZAAM WONEN

“Nu, wij hebben ook een eigen karweidienst en een divisie Goed Wonen, die er is om aanpassingen te doen in de woningen van de klanten, ook op vlak van klimaatadaptatie. We doen al tien jaar scans bij kwetsbare groepen om te kijken waar energie ‘gesnoeid’ kan worden. We voeren daarnaast kleine en grote werken uit om het huis en het dak te isoleren en scannen ook het sorteergedrag en waterverbruik. Allemaal in het kader van duurzaam wonen.”

“Duurzaamheid is een van onze vijf strategische doelen bij Familiehulp. Je ziet dat terug in onze werking Goed Wonen, maar ook in de zorg voor onze eigen gebouwen. Nieuwe gebouwen rusten we systematisch uit met zonnepanelen en warmtepompen. Voor bestaande gebouwen werken we aan een plan, door corona echter met de nodige vertraging. Voor onze werkkledij werken we samen met een leverancier die kan garanderen dat de productie volgens ethische en biocriteria verloopt. We doen acties – zoals bijvoorbeeld met Beweging.net rond gezonde lucht, zetten in op digitalisering (minder papierverbruik) en hebben een duurzaam mobiliteitsbeleid.”

“We proberen al tien jaar om onze werknemers meer op de fiets en op het openbaar vervoer te krijgen en hebben hier veel middelen in gestoken. Wij leveren als organisatie vandaag reeds 500 à 600 leasefietsen. We zetten onze inspanningen verder om dat aantal op te drijven. Het overgrote deel van onze medewerkers moet echter veel verplaatsingen maken voor de uitoefening van hun job. Ik realiseer me dus dat het niet evident is die omslag te maken, maar we houden onze inspanningen wel aan om daartoe te komen.”

Weinig marge 

Ann was tien jaar lang algemeen secretaris van Beweging.net waar ze aan de wieg stond van TransitieNetwerk Middenveld. Zes jaar geleden kwam ze naar Familiehulp. “Ik ben toen echt geschrokken van de afstand tussen het maatschappelijke verhaal waar ik zo bevlogen rond ben en wat een operationele zorgorganisatie hiervan kan realiseren. Er is heel weinig marge in tijd, aandacht en personeel die kan worden ingezet voor maatschappelijke innovatie en het bredere verhaal, zoals dat rond een duurzame transitie. Op het niveau van diensten zoals aankoop en huisvesting, ICT, financiën en administratie worden mensen continu om de oren geslagen met nieuwe juridische en administratieve verplichtingen. Denk aan voedselveiligheid, GDPR, plicht tot publieke aanbesteding, preventie en veiligheid, kwaliteit, inspectie. Het houdt niet op. Heb je enig idee wat voor beslag iets als GDPR om onze werking legt?” 

Image

“Ik ben geschrokken van de afstand tussen het maatschappelijke verhaal waar ik zo bevlogen rond ben en wat een operationele zorgorganisatie hiervan kan realiseren. Er is heel weinig marge in tijd, aandacht en personeel die kan worden ingezet voor maatschappelijke innovatie en het bredere verhaal, zoals dat rond een duurzame transitie.”

Ann Demeulemeester, Directeur Familiehulp VZW

“Op dit moment doen wij vanuit onze strategische keuze voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen meer dan de overheid vraagt. Ze vraagt formeel nog niets inzake duurzaamheid in de zorg– maar er zitten nieuwe besluiten voor VIPA subsidie aan te komen. Het is positief dat in het kader van deze subsidies duurzaamheid definitief verworven is, maar het is lastig dat er nog geen eenduidigheid is over alle criteria. Dat maakt het voor nieuwbouwprojecten vandaag heel lastig.”

INEFFICIËNTE ORGANISATIE VAN ZORG

“Ik ben ervan overtuigd dat we in België en Vlaanderen een kwalitatief en toegankelijk zorg- en ondersteuningsaanbod aanbieden. Ik ben er echter eveneens van overtuigd dat ons zorg- en ondersteuningsmodel niet het meest efficiënte of duurzame is. Dat komt deels door het ontbreken van een doordacht ruimtelijk ordenings- en mobiliteitsbeleid. De Vlaamse en Brusselse diensten gezinszorg rijden bijvoorbeeld jaarlijks 55 tot 60 miljoen kilometer rond. In de thuisverpleging is dat een veelvoud. De ecologische voetafdruk voor het verlenen van zorg en ondersteuning is bijgevolg gigantisch, terwijl ook de versnippering van het zorgmodel zelf een denkoefening vereist.”

“Soms hoor je vereenvoudigde oplossingen: de oudere bevolkingsgroepen verhuizen naar nieuwe en aangepaste woningen in de centra van de dorpen… Ik snap dat ergens, sommige van de leefsituaties die wij zien, zijn echt erbarmelijk. En er bestaan heel mooie nieuwe projecten. Maar financieel en praktisch is dit niet haalbaar. Er zit een enorme vergrijzing aan te komen. We moeten veel meer naar een beleid van geïntegreerde zorg en buurtzorg op basis van samenwerking in buurten. Wij zijn vandaag al bezig om voor flexibele zorg dit in de praktijk te brengen: samen met andere thuiszorgorganisaties zetten we gemeenschappelijk georganiseerde avond- en nachtzorg op.”  

“Er is een belangrijke internationale beweging rond geïntegreerde zorg, boeken vol zijn er al geschreven over de integratie van de zorg, bij Familiehulp experimenteren we al tien jaar met dit soort ideeën… Zolang de overheid geen keuzes maakt, blijft alles in het teken staan van concurrentie en prestatie. De overheid moet het voortouw nemen en in overleg met de zorgsectoren de kaders herschrijven en de financiering herzien zodat echte geïntegreerde zorg tot stand kan komen en bevorderd wordt. Een flankerend mobiliteits-,  huisvestings- en ruimtelijk ordeningsbeleid zijn daarbij essentieel. Duurzame zorg is zorg in de buurt in kwaliteitsvolle, aangepaste en energiezuinige woningen met grote bereikbaarheid van de basisvoorzieningen. ”

VAKBOND 2.0

“Systeemoplossingen als deze zijn delicaat voor vakbonden; er blijft altijd schrik voor het verlies van jobs. Maar werknemersorganisaties moeten een stuk van de verantwoordelijkheid rond klimaat mee opnemen. Ik hoop op een vakbond 2.0 die meedenkt bij dergelijke grote veranderingen. Die concepten als ‘geïntegreerde zorg’ en ‘sociale arbeidsinnovatie’ leert kennen. Met delegees die leren om verschillende rollen te spelen en zich cocreatief kunnen opstellen.”

“De klimaatcrisis vereist gedragsveranderingen van iedereen en ook hierin kan de vakbond natuurlijk een mobiliserende en sensibiliserende rol spelen. Inzake duurzame werkkledij en fietsbeleid was de vakbond in Familiehulp een sterke bondgenoot. Maar met zijn allen beseffen we dat er nog veel werk aan de winkel is op het vlak van informatie en overtuiging van al onze collega’s.”

Interview: Marjon Meijer, Reset.Vlaanderen

Image

Herkenbaar? Wil je reageren? Wil je een ander hot topic aanbrengen? Dat kan via dit formulier. Laat je naam en mailadres achter en we nemen snel contact op. Dit is ook de plek om aan te geven dat je interesse hebt in de gids ‘Klimaatadaptatie in de zorg’ die we op basis van deze interviews maken in samenwerking met de internationale confederatie van vakbewegingen ITUC.