Terwijl de klimaatcrisis wereldwijd druk uitoefent op samenlevingen, worden kwetsbare groepen in Vlaanderen onevenredig hard getroffen. Het Vlaams beleid is ontoereikend om die ongelijkheid aan te pakken. Dat stelt Reset.Vlaanderen, het netwerk rond eerlijke transitie in Vlaanderen, in haar jaarlijkse Just Transition Scan. Het rapport houdt het Vlaamse mobiliteits- en klimaatadaptatiebeleid tegen het licht.
Vlaamse plannen scoren ondermaats
Op Vlaams niveau vormt het Vlaams klimaatadaptatieplan de ruggengraat van het klimaatadaptatiebeleid. Dat plan moet de regio verder voorbereiden op de effecten van de klimaatverandering. Toch schiet het tekort als het gaat over sociale rechtvaardigheid, stelt Reset.Vlaanderen.
Ze analyseerden voor het eerst het plan volgens de Adaptation Justice Index, die de verschillende dimensies van sociale rechtvaardigheid bekijkt. “We moeten helaas vaststellen dat het plan een povere 33% scoort, wat in vergelijking met andere Westerse regio’s ondermaats is”, zegt Maud Buytaert, beleidsmedewerker bij Reset.Vlaanderen. Zo heeft Vlaanderen geen aandacht voor hoe de voor- en nadelen van haar adaptatiebeleid verdeeld worden over verschillende groepen in de maatschappij, en worden kwetsbare groepen te weinig betrokken in de vormgeving van dat beleid.
Tegelijkertijd ziet de organisatie ook kansen in de plannen van de nieuwe regering: “Positief is de beoogde integratie van klimaatadaptatie in andere beleidsdomeinen en de zoektocht naar (publiek-)private financiering in adaptatie”, stelt Buytaert. “Al mogen de vele intenties tot bijkomend onderzoek en de bijhorende administratieve last niet afleiden van de snelle en ambitieuze aanpak die dringend nodig is.”
Focus op wonen, mobiliteit en ruimtelijke ordening
“We stellen vast dat Vlaanderen onze afhankelijkheid van de auto structureel in stand houdt”, vervolgt Buytaert. “Dat heeft naast ecologische gevolgen ook een grote sociale impact: mobiliteitsarmoede treft ongeveer een op vijf Belgen. Zij kunnen niet volwaardig deelnemen aan het dagelijkse leven. Anderzijds leggen mensen met hogere inkomens meer kilometers af en veroorzaken ze meer vervuiling, terwijl ze minder last hebben van de negatieve effecten van de autogebaseerde samenleving. Dat is een dubbele onrechtvaardigheid.”
Het rapport pleit voor een geïntegreerde aanpak van mobiliteit, woonbeleid en ruimtelijke ordening. Dat is nu nog te weinig het geval, waardoor de best bereikbare plaatsen ook de duurste zijn om te wonen. Tegelijkertijd wordt nog steeds veel bijgebouwd op slecht gelegen locaties buiten gemeentekernen. “We hebben dus dringend nood aan een versnelde implementatie van de bouwshift, die moet zorgen voor verdichting op goed gelegen plaatsen en het uitdoven van afgelegen bebouwing. Daarbij moet voldoende aandacht zijn voor de betaalbaarheid van bijkomende woningen. Een gebrek aan coherente aanpak is een garantie voor mislukking”, aldus Buytaert.
Ook op vlak van het omgaan met de gevolgen van de klimaatcrisis stelt het rapport grote sociale ongelijkheden vast: “Stedelijke gebieden met veel verharding worden harder getroffen door hitte en wateroverlast. Kwetsbare groepen – zoals mensen met lage inkomens, ouderen en mensen met beperkte mobiliteit – ondervinden meer nadelen. “Niet alleen worden ze vaker blootgesteld aan klimaatrisico’s, ze kunnen zich ook minder goed aanpassen, hebben minder financiële middelen om zich te beschermen en minder inspraak in het klimaatbeleid.”
“We kunnen niet langer eenzijdige maatregelen nemen die kwetsbare groepen harder treffen. Het is tijd voor een klimaattransitie waarin iedereen meetelt, binnen de grenzen van onze planeet”, besluit Buytaert.
Vind het overzicht van al onze Just Transition Scans hier.
Dit rapport draagt bij aan volgende SDG’s:
