Afgelopen jaar begeleidde Reset.Vlaanderen met het project ‘De Nieuwe Samenzweerders’ enkele werknemers van ACV en ABVV Metaal. Tijdens het traject werden de werknemers ondersteund om een idee rond verduurzaming op hun bedrijf uit te werken. in een gesprek met Fien Vandamme (stafmedewerker milieu en klimaat bij ACV) en Wim Careel (adviseur ABVV Metaal) blikken we terug op de verwezenlijkingen, gaan we dieper in op een aantal drempels en staan we stil bij de rol van klimaat en duurzaamheid in het vakbondswerk.
“We zijn vaak bezig met de grote verhalen rond transitie en klimaat, maar de meerwaarde in dit project was voor ons vooral dat er samen met de militanten aan concrete maatregelen werd gewerkt”, vertelt Wim. “Dat is een mooie en belangrijke stap, het moeten niet altijd de grote verhalen zijn. Bovendien is elke stap een leerproces. Al doende leren de militanten bij en komen ze te weten wie de juiste aanspreekpunten binnen het bedrijf zijn voor eventuele volgende stappen of om andere zaken binnen het bedrijf aan te pakken. Zelfs ondanks een vaak moeilijke context – zoals werken voor een multinational waar lokale beslissingen vaak moeilijk zijn – slagen ze er toch in de zaak op de rails te krijgen en een aantal dingen te realiseren.”
“De combinatie van de persoonlijke begeleiding met het in kleine groep richting een concreet gameplan werken heeft echt z’n vruchten afgeworpen. Dat zien we terug in de kleine concrete acties die de militanten op hun bedrijf konden realiseren”, vult Fien aan. “De meeste deelnemers hadden al klimaat- of milieuacties op hun bedrijf kunnen realiseren, maar het feit dat ze door dit traject nog nieuwe inzichten hebben opgedaan is een mooi resultaat. Piet, een van onze deelnemers, gaf ook aan dat hij uit het traject vooral geleerd heeft hoe belangrijk het is om een verbindend verhaal te kunnen vertellen. Vaak ligt de drempel om iets te ondernemen ook in een bepaalde angst die bij velen leeft als het gaat over klimaatmaatregelen: wat gaat deze investering betekenen voor mijn loon, voor mijn job?”
Nieuwe Samenzweerder Piet Dossche
Piet werkt als labotechnicus bij Taminco, een dochteronderneming van de Eastman group, ondermeer actief in de Gentse haven. Piet is er ACV-afgevaardigde en wil het debat over klimaatverandering bij Taminco meer laten leven. “Zo brengen we in kaart wat de bezorgdheden zijn, en geven we de werknemers ook een stem”.
‘Ik probeer er enerzijds het thema klimaat hoger op de agenda van de Ondernemingsraad te krijgen. Er is daarnaast ook een aanstelling geweest van een energieadviseur in het kader van de ‘Green Deal’. Ik bekijk ook wat de standpunten rond het thema zijn bij de mensen rond de tafel’. Daarnaast is er in het bedrijf een werkgroep ‘klimaat’. Piet: “Ik help de werkgroep mee te evolueren naar een plek waar werknemers met allerlei vragen rond klimaatverandering en duurzaamheid terecht kunnen”.
“Ik richtte ook een ruimte in het bedrijf in waar we kunnen spreken met elkaar over wat duurzaamheid voor iedereen op de werkvloer betekent. De mosterd hiervoor haalde ik uit het traject ‘De Nieuwe Samenzweerders’, waar we in gesprek gingen over klimaatverandering en duurzaamheid, en hoe iedereen daar zijn of haar eigen invulling aan geeft. Dit soort gesprekken openen de deur naar begrip voor elkaars standpunt, en op dat vlak is er op de werkvloer uiteraard een grote diversiteit aan meningen.”
Wim merkt dat het lastig kan zijn om collega’s te overtuigen. “Vaak krijgen we nog de reactie dat de klimaatcrisis een probleem van ‘de politiek’ of van grote vervuilers zoals China is. Het is heel belangrijk dat we de grote uitdagingen rond milieu en klimaat linken aan de thema’s die onze militanten door en door kennen. Uiteraard is er het feit van de klimaatverandering en de grote impact hiervan als we niet snel onze CO2-uitstoot reduceren. Maar we zijn er ook van overtuigd dat we hier een positief verhaal voor tewerkstelling van kunnen maken. Als we met onze bedrijven volop inzetten op die nieuwe technologieën kunnen we onze industrie en jobs hier verankeren. Als we de boot missen gaan we daar het slachtoffer van worden.”
Nieuwe samenzweerder Francis Grochoki
Francis veranderde ondertussen van job, maar volgde het traject bij zijn vorige werkgever, Meco Metal, een onderdeel van de Altez Construction Group. Hij werkte er als coördinator techniek. “Daarnaast ben ik ook sinds jaar en dag vakbondsafgevaardigde bij ABVV Metaal. Via het vakbondswerk kwam ik in aanraking met Reset.Vlaanderen, en de opleidingen die zij aanbieden”, zegt Francis.
“Vanuit mijn functie op de aankoopdienst zag ik veel mogelijkheden. Meer inzetten op milieu- en duurzaamheidselementen in de keuze van aankopen was dan ook een van de eerste ideeën waar ik mee aan de slag ging”. Francis pitchte het idee vervolgens bij het management, en daar was men meteen enthousiast. “Zo hebben we veel grote aankopen kunnen doen, zoals compressoren die een pak energiezuiniger zijn. De investering is iets duurder, maar het is snel terugverdiend”, stelt Francis.
In de metaalsector leeft het thema wel meer dan in veel andere sectoren. “Bij energie-intensieve bedrijven zoals ArcelorMittal of Umicore worden onze mensen al van dichtbij hiermee geconfronteerd. Maar de syndicale betrokkenheid kan beter. Vaak komt er een mededeling van bovenaf aan de ondernemingsraad dat er een grote investering volgt, maar het sociaal overleg over bijvoorbeeld de nodige opleidingen en competenties of de gevolgen voor werkbaar werk blijft vaak dode letter. Voor veel militanten blijft het wel nog steeds een technisch verhaal of een ver-van-mijn-bed show. In de Nieuwe Samenzweerders zagen we dat de intrinsieke motivatie om iets ‘vast te pakken’ ook enorm belangrijk is, want op zich beschikken de militanten al wel over heel wat tools en instrumenten. Wie in actie schiet heeft vaak wel de kans om een – zij het soms kleine – stap te zetten”.
Nieuwe samenzweerder Jeroen Pots
Jeroen Pots werkt als Application Developer bij Belfius Bank, en is daarnaast ook als ervarenACV- vakbondsafgevaardigde actief. Hij heeft een passie voor duurzame energie, en verdiepte zich zo in het werk en de kracht van energiecoöperaties.
Jeroen stelde op de bootcamp van De Nieuwe Samenzweerderers een presentatie op rond duurzame infrastructuurmogelijkheden. “Denk aan groendaken of warmtenetten, maar ik had het ook over kleine gedragsveranderingen, en hoe die de werkvloer positief kunnen beïnvloeden”. De presentatie werd positief onthaald bij zowel Belfius als op een vakbondsvergadering waar Jeroen het woord kreeg, en opent voor de Nieuwe Samenzweerders deuren om op lange termijn engagement te nemen. “Het heeft ertoe geleid dat ik een centraal aanspreekpunt wordt voor mensen die vragen hebben of actie willen ondernemen rond duurzaamheid.”
Ook voor Fien is dat een herkenbaar verhaal. “Veel militanten vinden klimaat en duurzaamheid heel belangrijk, maar vinden het moeilijk om er concreet mee aan de slag te gaan. Zeker omdat er daarnaast ook nog heel wat ‘klassiek’ vakbondswerk – zoals loononderhandelingen of arbeidsvoorwaarden – op de plank ligt. Maar eens de eerste stap gezet is en collega’s merken de positieve impact, dan put een militant hier ook syndicale moed en vertrouwen uit. Bovendien zorgt het ook voor een groeiend vertrouwen tussen werkgever en werknemer, als die eerste ook de voordelen van de maatregel inziet.
Soms komen we natuurlijk voor moeilijke vraagstukken te staan. Zo ken ik een bedrijf dat een plastic onderdeel van zijn product haalde om rechtstreeks op de verpakking te drukken. Dat betekent een uitsparing van tonnen plastic per jaar, maar het kost ook jobs want je haalt een stuk uit het productieproces. Dan is het belangrijk dat de vakbonden hier ruim op voorhand op de hoogte van worden gebracht zodat we snel kunnen nadenken of en hoe we die mensen opnieuw kunnen inzetten. Het toont eens te meer aan dat klimaat- en duurzaamheidsvraagstukken ook een vakbondsthema zijn. Denk ook maar aan de nieuwe groene industrieën die nu volop in ontwikkeling zijn, zoals de offshore windmolenparken. Een goede zaak voor het klimaat, maar als vakbond moeten we erover waken dat hier ook de nodige aandacht is voor arbeidsvoorwaarden en goede CAO’s. Daar kunnen we ook leren onze Nederlandse collega’s bij vakbond FNV, die nu hard werken aan goede collectieve arbeidsvoorwaarden voor de sector.”
Interview: Tom Stevens en Thijs Calu, Reset.Vlaanderen
Met steun van:
