De klimaatcrisis raakt ons allemaal, maar niet iedereen draagt dezelfde last. Terwijl de gevolgen van klimaatverandering steeds duidelijker worden, zijn het vooral de meest kwetsbare groepen in onze samenleving die de zwaarste klappen krijgen. Dit artikel toont op welke manier de klimaatcrisis voor mensen met lage inkomens de grootste impact heeft en geeft aan hoe de bouwsector hier mee verandering in kan brengen. (image: freepik)
- Ten eerste hebben mensen onderaan de inkomensladder de kleinste uitstoot van broeikasgassen en hebben zij dus het minst bijgedragen aan de klimaatcrisis. Helaas voelen zij de gevolgen van de klimaatcrisis des te harder en vaker. Denk maar aan hittegolven: wie in een klein appartement in een verharde buurt met weinig toegang tot groen woont, kan minder snel verkoeling opzoeken.
- Ten tweede zijn mensen met lagere inkomens kwetsbaarder voor natuurrampen, zoals de overstromingen in Pepinster in 2021. De huizen die de meeste schade opliepen, waren typisch kleine, slecht gelegen woningen die vaak ook nog slecht verzekerd waren. Mensen die het al niet breed hadden, zijn daardoor jarenlang in miserie gedompeld.
- Ten derde komt de onrechtvaardigheid voort uit het klimaatbeleid dat de overheid voert. Veel maatregelen komen vooral ten goede aan de middenklasse of zelfs de hoogste inkomens, terwijl degenen die het meest nood hebben aan hulp vaak over het hoofd worden gezien. In de bouwsector zie je dat bijvoorbeeld bij renovatiepremies: meer dan de helft van de premies voor energiebesparende renovaties komt terecht bij de dertig procent huishoudens met de hoogste lonen. Dit komt doordat de laagste inkomenscategorie volgens Mijn VerbouwPremie liefst 70% van de bevolking vertegenwoordigt. Dit is een veel te brede invulling van lage inkomens, wat het onmogelijk maakt om gerichte steun te bieden aan de écht laagste inkomens.
De klimaatcrisis legt niet alleen een zware druk op onze planeet, maar ook op de ongelijkheden binnen onze samenleving. Mensen met lage inkomens dragen het minst bij aan de oorzaak, maar ondervinden de grootste gevolgen en krijgen de minste hulp. Het is essentieel dat toekomstig klimaatbeleid niet alleen duurzaam, maar ook rechtvaardig is, zodat de lasten en voordelen eerlijker verdeeld worden.
Klimaatrechtvaardigheid en de bouwsector
De bouwsector speelt een cruciale rol in klimaatrechtvaardigheid vanwege de significante impact die gebouwen hebben op de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, zowel tijdens de constructie als tijdens het gebruik. Architecten en bouwbedrijven kunnen bijdragen aan klimaatrechtvaardigheid door duurzame ontwerppraktijken te omarmen en te streven naar langetermijndenken. Tom Stevens en Maud Buytaert van Reset.Vlaanderen leggen uit.
Tom: “Een belangrijk aspect bij langetermijndenken is het betrekken van de toekomstige bewoners vanaf het begin. Inspraak en participatie zijn essentieel voor elk geslaagd project, vooral wanneer het gaat om kwetsbare groepen. Hun stemmen worden vaak te weinig gehoord, terwijl hun noden en inzichten cruciaal zijn voor een ontwerp dat de lokale gemeenschap daadwerkelijk dient. De mensen uit de buurt kennen immers de specifieke eigenschappen van hun omgeving het best.”
“Een belangrijk aspect bij langetermijndenken is het betrekken van de toekomstige bewoners vanaf het begin. Inspraak en participatie zijn essentieel voor elk geslaagd project, vooral wanneer het gaat om kwetsbare groepen. ”
Tom Stevens, projectmedewerker Reset.Vlaanderen
Duidelijk informeren
Maud: “Daarnaast kan het duidelijk informeren van mensen over het belang van bepaalde keuzes, zoals hernieuwbare energie, het draagvlak hiervoor enorm vergroten. In projecten van coöperaties die specifiek mensen in armoede helpen om zonnepanelen te installeren, blijkt dat onwetendheid en wantrouwen grote drempels zijn voor kwetsbare groepen om mee te stappen in hernieuwbare energie. Dit geldt ook voor (wijk)renovaties. Daarom is het belangrijk om deze doelgroep actief op te zoeken en hun vragen te beantwoorden.”
“In projecten van coöperaties die specifiek mensen in armoede helpen om zonnepanelen te installeren, blijkt dat onwetendheid en wantrouwen grote drempels zijn voor kwetsbare groepen om mee te stappen in hernieuwbare energie. ”
Maud Buytaert, beleidsmedewerker Reset.Vlaanderen
Toegankelijkheid en exclusiviteit
Tom: “Bouwplannen moeten rekening houden met mensen van alle achtergronden en fysieke beperkingen. Buurten met meer luchtvervuiling, minder toegang tot de natuur en woningen die lekkend, koud en vochtig zijn, vormen een aanslag op de fysieke en mentale gezondheid. Kwetsbare groepen hebben bovendien een verhoogde vatbaarheid voor ziekte, vaak door een verzwakt immuunsysteem. Zo blijkt dat ziekten die vaker voorkomen bij mensen in armoede en etnische minderheden, zoals astma, diabetes en obesitas, het risico op gezondheidsschade door luchtvervuiling vergroten. Stress heeft eveneens een negatieve impact op het immuunsysteem.”
Maud: “Er is dus sprake van een dubbele ongelijkheid bij milieuvervuiling: mensen onderaan de sociale ladder zijn zowel meer blootgesteld aan schadelijke stoffen als gevoeliger voor de gevolgen daarvan. Een goed ontwerp kan hier een antwoord op bieden.”
Dit artikel is een combinatie van twee artikels die eerder verschenen op architectura.be. De originele artikels vind je hier en hier.
