Ondanks waarschuwingen, aanbevelingen en zelfs een rechterlijke veroordeling heeft België nog steeds geen coherente nationale wetgeving om de klimaaturgentie aan te pakken. Op dit moment is het enige gemeenschappelijke instrument waarover de verschillende entiteiten beschikken het Nationale Energie- en Klimaatplan (NEKP). Jammer genoeg voldoet dit plan helemaal niet aan de Europese en internationale eisen. De Klimaatcoalitie eist dat dit plan een echte hefboom wordt om België sneller op een klimaatneutraal en sociaal rechtvaardig pad te brengen. De federale regering kondigde net een initiatief aan dat een eerste stap kan zijn, maar het moet een nationale dimensie krijgen en worden geïntegreerd in de voorbereiding van het NEKP.
Onze regeringen hebben nog maar 8 (!) maanden om een nieuw Nationaal Energie- en Klimaatplan (NEKP) op te stellen, want dit moet in 2023 bij de Europese Commissie worden ingediend. Bij gebrek aan een bindende klimaatwet, vormt dit plan de hoeksteen van ons klimaatbeleid. Het huidige plan werd in 2021 door de Europese Commissie zwaar bekritiseerd wegens het gebrek aan coherentie en ambitie. Daarnaast kwam er kritiek op het gebrek aan integratie van een rechtvaardige transitie: “er blijven grote leemtes in het scheppen van jobs, opleiding en herscholing van de werknemers, het bereiken van de armste groepen in de samenleving, en inspanningen om energiearmoede terug te dringen”. Tijdens de laatste klimaattop in Glasgow verbond België zich ertoe de rechtvaardige transitie te integreren in haar klimaatbeleid, deze verbintenis moet worden weerspiegeld in het nieuw nationaal plan.
Het lijkt er echter sterk op dat bij de opstelling van het NEKP opnieuw dezelfde fouten worden gemaakt. Nochtans is dit plan voor ons land een nieuwe kans om de ambities op te schalen die nodig zijn voor de klimaatcrisis, en ook een unieke kans om sociale kwesties hierin te integreren.
“Er blijven grote leemtes in het scheppen van jobs, opleiding en herscholing van de werknemers, het bereiken van de armste groepen in de samenleving, en inspanningen om energiearmoede terug te dringen”.
Reactie Europese Commissie op huidige nationaal energie- en klimaatplan
De ecologische transitie creëert jobs…
Het is bewezen dat de ecologische transitie positief uitdraait voor werkgelegenheid, door het scheppen van goede, lokale jobs in nieuwe economische sectoren, waarbij respect voor de natuur en de mensenrechten hand in hand gaan. Dit geldt ook voor België. Een studie van Climact in samenwerking met de universiteit van Oxford, bevestigt dat ons land er alle baat bij heeft om een ambitieuzer klimaatbeleid te voeren: hierdoor komen er 80.000 extra jobs bij. In een andere studie, uitgevoerd door het Europese agentschap Eurofound, wordt België koploper in jobcreatie indien we onze klimaatplannen in lijn brengen met het Akkoord van Parijs.
Voor een aantal sectoren is het potentieel enorm, te beginnen met de circulaire economie, toepassingen van energie-efficiëntie, hernieuwbare energiebronnen en isolatie van gebouwen. Er komen ook jobs bij in de ecologische landbouw en in de transportsector (het openbaar vervoer, autodeelsystemen, onderhoud en bouw van fietsen, enz. ….).
… het is aan ons om ze kwaliteitsvol en eerlijk te maken
De integratie van rechtvaardige transitie in het nieuwe NEKP betekent dat we moeten onderzoeken hoe een klimaatneutrale, toekomstbestendige economie moet worden waargemaakt. Daarvoor hebben we gedetailleerde studies nodig om per regio en per sector te begrijpen wat dit inhoudt. Het betekent ook dat we opleidingen moeten aanpassen aan de vaardigheden van morgen. Dit gaat hand in hand met de sociale dialoog om kwaliteitsvolle jobs te scheppen voor iedereen, met een bijzondere aandacht voor gendergelijkheid. Groene jobs moeten garant staan voor waardig werk en toegankelijk zijn voor iedereen. Als de overheid hier niet op anticipeert, dreigen we de boot jammerlijk te missen.
Investeringen zijn nodig om de transitie mogelijk te maken
Zonder voldoende financiering blijven grote transitieprojecten, of het nu gaat om gezondheid, pensioenen of klimaat, een dode letter. Daarom moet de financiering van de rechtvaardige transitie elk jaar worden geëvalueerd. Zodra de behoeften duidelijk zijn, moet een meerjarenplan worden opgesteld dat richting geeft aan publieke en private investeringen in de rechtvaardige transitie naar een klimaatneutraal, veerkrachtig en 100% hernieuwbaar België. Volgens recente berekeningen vergt dit een extra jaarlijkse investering van 2% van het bbp. Dit lijkt misschien veel geld, maar het is veel minder dan wat het ons zal kosten als we niets doen, en het zorgt voor échte duurzame welvaart.
Zodra de behoeften duidelijk zijn, moet een meerjarenplan worden opgesteld dat richting geeft aan publieke en private investeringen in de rechtvaardige transitie naar een klimaatneutraal, veerkrachtig en 100% hernieuwbaar België. Volgens recente berekeningen vergt dit een extra jaarlijkse investering van 2% van het bbp.”
Europese voorbeelden wijzen ons de weg
Het begrip “rechtvaardige transitie” is niet zomaar een vaag beginsel, het is een model dat binnen de Internationale Arbeidsorganisatie gezamenlijk is aangenomen door landen, ondernemingen en vakbonden. Overal ter wereld, ook in Europa, zijn er modellen waarvan wij kunnen leren. Schotland, bijvoorbeeld, heeft een permanente commissie voor een rechtvaardige transitie ingesteld. Voor de Schotse regering is zowel het proces als het resultaat belangrijk. Iedereen die op de één of andere manier geraakt wordt door de transitie moet mee aan tafel zitten voor een eerlijke en groene toekomst voor iedereen. Om deze ambitie mogelijk te maken, ontwikkelt de Schotse regering in overleg met gemeenschappen, vakbonden en bedrijven plannen voor een rechtvaardige transitie.
In Nederland stelde het equivalent van onze Centrale Raad voor het Bedrijfsleven een overzicht van de werkgelegenheid voor, die laat zien welke jobs verdwijnen en vooral welke jobs worden gecreëerd door een lokale aanpak. Dit is een essentieel instrument om op de toekomst te anticiperen en de arbeidswereld van vandaag voor te bereiden op de jobs van morgen.
Niet langer onze kop in het zand steken
Ons land heeft al radicale, maar ook slecht voorbereide, economische omwentelingen doorgemaakt, waardoor duizenden werknemers in de kou kwamen te staan. Denk maar aan het einde van de steenkoolindustrie in Wallonië en Vlaanderen. Als we een herhaling willen voorkomen, dan mag de rechtvaardige transitie geen vrome wens blijven. De Europese klimaateisen worden jaar na jaar terecht ambitieuzer, de koolstofarme transitie uitstellen is geen optie meer. Het draait nu om politieke moed van de regeringen en hun vermogen om de klimaatuitdaging te vertalen naar een kans voor sociale rechtvaardigheid.
België alleen kan het klimaat niet redden, maar het kan wel een voorbeeld worden voor de wereld van hoe klimaat en sociale doelstellingen met elkaar kunnen worden verzoend, om zo onzekerheid, armoede en ongelijkheid te verminderen en de algemene levenskwaliteit te verbeteren. Ons sociaal model is lang een voorbeeld geweest, laten we het verbeteren en versterken om dit te vrijwaren in de toekomst. We mogen de boot niet missen, laten we een duidelijke koers uitzetten met ambities voor een eerlijke en ecologische transitie. Op 24 mei lanceert federale minister van Klimaat, Zakia Khattabi, een officieel initiatief rond rechtvaardige transitie. Dit is een eerste stap, maar om van de rechtvaardige transitie de ruggengraat van ons klimaatbeleid te maken, is het belangrijk dat dit proces een nationaal karakter krijgt en integraal deel uitmaakt van de voorbereidingen voor het NEKP.
- Nicolas Van Nuffel, Voorzitter van de Klimaatcoalitie
- Els Hertogen, Algemeen directeur 11.11.11
- Miranda Ulens, Algemeen Secretaris Federaal ABVV
- Thierry Bodson, Voorzitter Federaal ABVV
- Marc Leemans, Nationaal voorzitter van de christelijke vakbond ACV
- Marie-Hélène Ska, Nationaal secretaris van de christelijke vakbond ACV
- Peter Wouters, Voorzitter Beweging.net
- Danny Jacobs, Algemeen directeur Bond Beter Leefmilieu
- Mario Coppens, Voorzitter van de ACLVB
- Olivier Valenti, Nationaal secretaris van de ACLVB
- Marc Alexander, Climate Express en 11 maart-beweging
- Filip De Bodt, Climaxi
- Arnaud Zacharie, Secrétaire général du CNCD-11.11.11
- Nicolas Van Nuffel,Voorzitter van de Klimaatcoalitie
- Marc Lemaire, Coalition Kaya
- Elisabeth Degryse,Vice-voorzitter Christelijke mutualiteiten
- Karel Malfliet, Ecokerk
- Els Lauriks, Coördinatrice FairFin
- Manuel Eggen, Fian Belgique
- Bernard Bayot, Directeur Financité
- Thérèse Snoy, Présidente Grands-parents pour le climat
- Valérie del Re, Directrice bij Greenpeace
- Bernard Hubeau & Hugo van Dienderen, Voorzitters Grootouders voor het klimaat
- Sara Eelen, Hart boven Hard en Klimaatdichters
- Sarah Tak, Coördinator Klimaatzaak
- Sylvie Meekers, Directrice Générale IEW
- Xavier Brenez, Directeur-generaal van de Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen
- Bart Dewael, Secretaris-Generaal Landsbond van Liberale Mutualiteiten
- Michel Vanhoorne, Coördinator van het Links Ecologisch Forum
- Ariane Estenne, Présidente du Mouvement Ouvrier Chrétien
- Bart Vangansbeke, Voorzitter Natuurpunt
- Oxfam België
- Vanya Verschoore, Coördinator bij Reset.Vlaanderen VZW
- Dominique Ceuppens, Director Advocacy & Communication UNICEF België
- Anna Paeshuyse, VN-jongerenvertegenwoordiger, Vlaamse Jeugdraad
- Antoine Lebrun, CEO WWF Belgium
- Sofie Luyten, Director National Programs and Deputy-CEO WWF Belgium
Dit project draagt bij aan de volgende SDG’s :
