Vorige keer lazen we hoe een grote tuin of een groot domein een voordeel kan zijn bij een flexibele zomerwerking. Onder bomen of parasols is het aangenaam toeven. En gezond bovendien: er is steeds meer wetenschappelijk bewijs voor een positieve relatie tussen natuur en gezondheid. Zijn onze zorginstellingen hiermee bezig?
In een healing environmentdraagt de gebouwde omgeving bij aan het fysiek, mentaal en sociaal welbevinden van patiënten, bewoners, personeel en bezoekers. Het metenvan die impact van het zorggebouw op de gebruiker is vrij nieuw. Het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) verzamelt daar momenteel informatie over.
Een ander element wat steeds verder wordt onderzocht, is het effect van natuur op onze fysieke en mentale gezondheid. Meer en meer (praktijk-)onderzoek toont aan dat natuur ervaren stress verlaagt, rust brengt, uitnodigt tot beweging, creativiteit en concentratie bevordert, … In Antwerpen werd er de leerstoel Zorg en Natuurlijke Leefomgeving aan gewijd. De resultaten van dit project worden in februari gepresenteerd.
BETON BEPERKEN
Ondertussen zijn diverse zorginstellingen aan de slag met deze inzichten. Yves Derycke, voorzitter ACOD UZ Gent (waar momenteel een volledig nieuw ziekenhuis wordt gebouwd) vertelt: “Men speelt met het idee om meer groenpartijen rond het ziekenhuis te voorzien, omdat dat een impact heeft op het gemoed van de patiënt. Landschapsarchitect Pepijn Verheyen is omgevingscoördinator bij de bouw en geeft rechtstreeks feedback aan het departementshoofd van de infrastructuur.”
“We hebben daarnaast een projectgroep Healing Environment. Daar kunnen medewerkers ideeën voor de nieuwbouw aandragen rond beplanting, energie, waterdoorlating, etc. Daar komen wel wat vragen bij kijken: welke beplanting zorgt niet voor allergieën of insecten die steken? Hoe beperk je beton zonder in te boeten op vlak van toegankelijkheid en oog te hebben voor verdrinkingsgevaar?”
SAMENWERKEN MET NATUUR IN DE BUURT
“Door alle afwegingen bij de bouw van een ziekenhuis en vaak ook de staat van de bodem, is het waarschijnlijk dat de omgeving anders is dan bijvoorbeeld een natuurlijk bos. Dus heb je een andere vertrekbasis, wat vraagt om een andere groeninrichting,” zegt Benno Geertsma die als medewerker Beleid en Educatie bij Natuurpunt mee trekt aan het Netwerk Natuur en Gezondheid. “Maar er bestaan wel heel wat inspirerende projecten van zorgcentra waarin wordt samengewerkt met natuur in de buurt.” Verschillende van deze experimenten werden gerealiseerd in de context van de projectoproep ‘Natuur in je Buurt’, die in 2019 en 2020 door het Agentschap voor Natuur en Bos werd gelanceerd.
In AZ Alma in Eeklo bijvoorbeeld, werd een biodiverse semi-openbare bewegings- en belevingsruimte gecreëerd in verbinding met het Raverschootbos. Het AZ Groeninge in Kortrijk creëerde een grote groene ruimte in samenwerking met omwonenden en omliggende bedrijven, die hier ook van gebruik kunnen maken. Het AZ Sint-Lucas in Brugge is de eerste in Vlaanderen die ‘wachtkamers in de natuur’ heeft: wachtenden worden in plaats van een (ongezonde) saaie, witte wachtzaal op wandeling gestuurd in nabijgelegen natuurgebieden. Als het hun beurt is, worden ze opgebiept.
“Waar het een tijdlang verplicht was om als ziekenhuis een kunstwerk aan te kopen, mag elke instelling zijn groen aanleggen zoals ze zelf wil. Wat resulteert in veel kale gazonnetjes, terwijl er zoveel mogelijk is.”
Benno Geertsma, Netwerk Natuur en Gezondheid
BLINDE VLEK
In het netwerk Natuur en Gezondheid komen 40 maatschappelijke organisaties uit de groene en zorgsector samen om te ijveren voor een integratie tussen de domeinen natuur en gezondheid in beleid, onderzoek en praktijk. “Er is bij onze partners ontzettend veel goesting en potentie om meer te doen rond natuur en gezondheid.” Het mankeert aan structurele ondersteuning: “Projecten als van VIPA en Natuur en Bos en ook de Green Deal Duurzame Zorg zijn heel goed, maar tijdelijk. Ons netwerk berust evengoed op goodwill van de partners. Het is in ieders belang om de expertise rond deze thema’s te delen en meer geld te steken in preventie.”
Momenteel gaat slechts 2,2% van het totale budget dat aan zorg gespendeerd wordt, naar preventie. Projecten waar natuur en gezondheid elkaar vinden, zijn marginaal in vergelijking met het totale aanbod in Vlaanderen. Benno Geertsma: “Er zijn geen incentives voor, de verschillende ministers vinden elkaar niet. Zo blijft de link tussen natuur en gezondheid een blinde vlek. Waar het een tijdlang verplicht was om als ziekenhuis een kunstwerk aan te kopen, mag elke instelling zijn groen aanleggen zoals ze zelf wil. Wat resulteert in veel kale gazonnetjes, terwijl er zoveel mogelijk is.”
Foto Benno: Sophie Nuytten
Interview: Marjon Meijer, Reset.Vlaanderen
Herkenbaar? Wil je reageren? Wil je een ander hot topic aanbrengen? Dat kan via dit formulier. Laat je naam en mailadres achter en we nemen snel contact op. Dit is ook de plek om aan te geven dat je interesse hebt in de gids ‘Klimaatadaptatie in de zorg’ die we op basis van deze interviews maken in samenwerking met de internationale confederatie van vakbewegingen ITUC.