Desinvesteren uit fossiele brandstoffen

Het idee van desinvesteren gaat al een hele tijd mee. Het is het tegenovergestelde van investeren. In plaats van geld te pompen in een bedrijf door aandelen te kopen, haal je al je geld bij dat bedrijf net weg door al je aandelen te verkopen. De strategie werd eerder gehanteerd tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika en nu in de BDS-campagne (boycott, divest and sanctions) tegen de bezette gebieden in Palestina en in de strijd tegen de klimaatopwarming. Vooral in de strijd tegen de klimaatopwarming werden de laatste jaren veel successen geboekt. Er loopt de laatste jaren een heuse internationale campagne die al tal van overheden, pensioenfondsen, investeringsfondsen en organisaties overtuigd heeft om niet langer in de 200 grootste fossiele brandstofbedrijven te investeren.

Waarom?

Het belangrijkste argument dat door klimaatactivisten wordt gebruikt, is dat we ongeveer 80% van de gekende fossiele brandstofreserves niet mogen verbranden als we de klimaatopwarming onder de 2°C willen houden. Als we onder die kritische drempel willen blijven mag er nog maximum 565 gigaton Co2 vrijkomen, maar er zit nog zeker 2795 gigaton in de aarde, klaar om opgepompt te worden door de grote bedrijven.

Het overgrote deel van de reserves moet dus in de grond blijven, maar fossiele brandstofbedrijven als Shell, Exxonmobil, BP of Chevron willen natuurlijk alles uit de grond halen om te verkopen. Zo zei de CEO van Shell, Ben van Beurden, onlangs nog dat hij alles oppompt wat hij kan oppompen. Door banken, pensioenfondsen en investeringsfondsen te overtuigen niet langer in deze bedrijven te investeren, geven we een krachtig signaal dat we het niet eens zijn met de koers die deze bedrijven varen.

We geven hiermee aan voor welke toekomst we staan, namelijk een leefbare planeet, zonder fossiele brandstoffen. We sluiten ons hiermee aan bij internationale verdragen als de Conventie van Rio 1992 en het Kopenhagenakkoord van 2009 die stellen dat de concentratie van broeikasgassen moet beperkt worden. Ook geeft ze aan de Europese Rechten van de Mens ter harte te nemen, waaronder artikel 2 (‘recht op leven’) en artikel 8 (‘recht op eerbiediging van privéleven, familie- en gezinsleven, woning en correspondentie’), waaruit ook positieve verplichtingen voortvloeien om de personen onder hun rechtsmacht te beschermen, inclusief voor milieurisico’s, zelfs als deze niet levensbedreigend zijn.

Daarnaast zijn er ook een aantal financiële redenen om geld uit de fossiele brandstofindustrie terug te trekken. Zo zijn veel mensen overtuigd dat fossiele brandstoffen hun beste tijd gehad hebben en dat het financieel niet meer opbrengt om er in te investeren. De Chinese economie bereikte in 2013 al haar piek van steenkoolconsumptie. In 2014 daalde hun consumptie met bijna 3%.

Het valt bovendien te betwijfelen of olie nog ooit aan de $100 per vat verkocht kan worden die noodzakelijk is om noordpoololie of teerzandolie rendabel te maken. BP Chief Executive Bob Dudley noemde $100 per vat al een ‘aberratie’.

De huidige fossiele brandstofbedrijven zijn weinig dynamisch en toekomstgericht om buiten het kader van steeds duurdere fossiele brandstofprojecten te denken. Terwijl de prijs van groene energie steeds verder blijft dalen en op veel plaatsen al lager ligt dan die van fossiele brandstoffen, blijven grote spelers als BP, Chevron en ExxonMobil daar nauwelijks in investeren.

In een artikel van zakenkrant Bloomberg van 14 april 2015 werd ook al opgemerkt dat wind- en zonne-energie nu al op veel plaatsen goedkoper is dan energie uit fossiele brandstoffen. Zij spreken dan ook over ‘het begin van het einde’ voor het fossiele tijdperk. Volgens Deutsche Bank is zonne-energie concurrentieel met niet-hernieuwbare energie in 50% van de wereldmarkt en zal dit percentage tegen 2017 stijgen tot 80%. Het is dus duidelijk dat fossiele brandstoffen een uitdovend verhaal zonder toekomst zijn.

Impact op werknemers

Wat de impact van desinvesteren op de werknemers betreft, moeten we het verhaal van 2 kanten bekijken. Enerzijds is er de impact op de werknemers van wie hun pensioenfonds niet langer investeert in fossiele brandstoffen. Deze werknemers hoeven zich geen zorgen te maken. Desinvesteren uit fossiele brandstoffen hoeft geen impact te hebben op de opbrengsten.

Uit een studie van zakenbank Morgan Stanley Capital International (MSCI) bleek het uitsluiten van 247 bedrijven met fossiele brandstofreserves nauwelijks impact te hebben op de resultaten. Als ze het geld in plaats van in fossiele brandstofbedrijven investeerden in andere bedrijven, weerspiegelde de index zonder de 247 bedrijven met fossiele brandstofreserves bijna volledig de versie mét die bedrijven. Over een periode van vijf jaar scoorde de versie zonder fossiele brandstoffen zelfs 1,2% beter dan de versie met die bedrijven.

Wat betreft de werknemers in de sector waaruit gedesinvesteerd wordt, ligt de situatie moeilijker. Hoewel Exxonmobil niet failliet zal gaan omdat we hun aandelen verkopen (als iemand aandelen verkoopt, is er iemand anders die ze aankoopt), is het doel wel om te kiezen voor een toekomst zonder fossiele brandstoffen. In zo’n toekomst hebben fossiele brandstofbedrijven twee keuzes: ofwel hervormen ze zich tot echte energiebedrijven in plaats van olie- of steenkoolbedrijven en dan blijven ze een plaats hebben in de economie, ofwel maken ze die switch niet en zullen ze verdwijnen en vervangen worden door bedrijven die wel voor duurzame energie kiezen.

Er zullen dus jobs verloren gaan in de sector van de fossiele brandstoffen, maar in ruil komen er wel jobs bij in de hernieuwbare energie. Energie zal immers steeds nodig zijn. Beter nog: in vergelijking met de fossiele brandstofindustrie creëert hernieuwbare energie gemiddeld meer jobs, volgens de Amerikaanse Union of concerned scientists zelfs drie keer zoveel. Waar de energieproductie door fossiele brandstoffen vooral veel machines en kapitaal vraagt, vraagt de energieproductie door hernieuwbare energie meer handenarbeid: in plaats van enkele grote pompen en boorplatformen in het verre buitenland, is hernieuwbare energieproductie gebaseerd op de installatie van duizenden zonnepanelen en warmtepompen en het bouwen van windmolenparken dicht bij huis,… Dit zijn bovendien jobs die niet naar het buitenland kunnen verhuizen. De switch van fossiel naar hernieuwbaar is dus niet enkel goed voor het klimaat, maar ook voor de werkgelegenheid!

Successen

De campagne loopt internationaal als een vuur. Er gaat geen week voorbij of een nieuwe organisatie sluit zich aan bij deze wereldwijde beweging. Op dit moment hebben organisaties, fondsen, overheden etc. al een totaal van $3.4 biljoen teruggetrokken uit de fossiele brandstofindustrie. Daartussen zitten een paar opmerkelijke spelers.

Zo besloot de Rockefeller Fund, een liefdadigheidsfonds opgericht door de Rockefellerfamilie die haar fortuin verdiende met het oppompen van olie in de VS niet langer in fossiele brandstoffen te beleggen. Ook het Noorse pensioenfonds, internationaal vaak als een standaard gezien voor ethisch beleggen, schrapte steenkoolbedrijven uit haar portefeuille. In Nederland heeft het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW), verantwoordelijk voor het pensioenbeleid en het pensioenvermogen van ruim 2,5 miljoen (oud-)werknemers in de sector zorg en welzijn, besloten haar Co2-voetafdruk te halveren tegen 2020.

Wat kan jij doen?

Ook jij kan aan deze campagne deelnemen door aan jouw pensioenfonds te vragen niet langer in fossiele brandstoffen te investeren. Je kan natuurlijk als individuele burger je bank aanschrijven, maar als de strijd van de vakbeweging ons één ding geleerd heeft, dan is het dat collectieve actie het beste middel is. Daarom wordt er in België op dit moment vooral ingezet op de tweede pijler van de pensioenfondsen. Spaart ook jouw bedrijf voor je pensioen? Dan kan je via je vakbondsvertegenwoordiger vragen dat ze dit niet langer in fossiele brandstofbedrijven investeren. Dit werkt natuurlijk beter als jullie met alle werknemers en vakbonden samen een front vormen om dat te vragen. Of je kan je aansluiten bij milieubewegingen zoals Greenpeace of 350 Belgium die hierrond actief zijn. Als ze hier niet toe bereid zijn, kan je al beginnen met een analyse te vragen van de opbrengst van het pensioenfonds met en zonder fossiele brandstoffen. Via je vakbondsafgevaardigde zou je toegang moeten kunnen krijgen tot de lijst met bedrijven die zijn opgenomen in jouw pensioenfonds.

Gezien de crisis in de sector van de fossiele brandstoffen scoort het fonds zonder fossiele brandstoffen waarschijnlijk beter, wat je een extra argument in handen geeft om te vragen om te desinvesteren.

Voor meer info over om welke bedrijven het gaat (welke zijn de 200 grootste bedrijven? Is er een verschil tussen steenkool en olie- en gas? …), kan je terecht bij mathias.balcaen@gmail.com.