In Spanje slaagden vakbonden en beleidsmakers erin om gemeenschappen die erg van steenkool afhankelijk zijn te overtuigen om te stemmen voor een progressief klimaatbeleid. Door te werken met een ‘Just Transition-strategie’ zorgde men ervoor dat het leed voor die gemeenschappen verzacht werd. Een gedragen ambitieus klimaatbeleid is dus geen utopie, wat al te vaak gedacht wordt. Een recent gepubliceerd Spaans onderzoek bracht aan de hand van deze case study in beeld hoe je gedragen klimaatbeleid kan maken.
Just Transition Agreement
Het was al langer duidelijk dat het draagvlak voor klimaatbeleid nauw samenhangt met de kosten en baten die dit voor bepaalde gemeenschappen met zich meebrengt: mensen die tewerkgesteld zijn in sectoren die getroffen worden door een streng klimaatbeleid zijn niet geneigd om te stemmen voor dergelijk beleid.
De studie onderzocht wat het effect was van een lokaal instrument rond klimaatbeleid, namelijk een “Just Transition Agreement” (JTA) die de zittende Spaanse regering van de Spaanse socialistische partij (PSOE) met met stakeholders uit steenkoolmijngebieden onderhandelde, net voor de nationale verkiezingen in 2019.
Het JTA voorzag om 28 steenkoolmijnen te sluiten in drie provincies – Asturias, Teruel en León – en om 250 miljoen euro te voorzien voor ondersteuning en investeringen in de getroffen gemeenschappen, in de periode 2019-2027. Zo’n 1677 mijnwerkers en onderaannemers zouden hun job verliezen. Om het leed te verzachten werd een pensioenregeling uitgewerkt waarbij mijnwerkers die ouder waren dan 48 of meer dan 25 jaar in dienst waren op vervroegd pensioen kunnen gaan. Jongere mijnwerkers ontvingen een ontslagvergoeding van 10.000 euro, 35 daglonen per gewerkt jaar en toegang tot opleidingsprogrammas om in groene industrieën aan de slag te gaan. Daarnaast werden fondsen voorzien voor de getroffen gemeenschappen voor economische ontwikkeling, milieuherstel- en verbetering en middelen voor wie een nieuwe zaak wil oprichten. Onderhandelaars van de bedrijven en vakbonden benoemden deze specifieke steun als een van de sleutels tot steun voor het plan.
“Zo’n 1677 mensen hun job zouden verliezen, maar dankzij het ‘Just Transition Agreement’ – een akkoord met heel wat compenserende maatregelen – was er heel wat steun voor een ambitieus klimaatbeleid van de Spaanse regering.”
Wat bleek? Het stemaandeel voor de PSOE in de steenkoolgemeenten bleek 1,8% groter te zijn dan de gemeenten waar geen steenkoolwinning was en waar er geen Just Transition Agreement bestond. 1,8% is een relatief klein verschil, maar dat het aandeel groter was op zich is al een verrassing, omdat het akkoord de sluiting van een belangrijke lokale industrie met zich meebracht. Men gebruikte een statistische methode die andere lokale effecten uitsloot waardoor men kon concluderen dat het wel degelijk de populariteit van het akkoord was dat zorgde voor het extra aandeel stemmen.
Momenteel wordt via verdere statistische analyse en interviews met mensen die het akkoord onderhandelden onderzocht om de mechanismen achter het electorale succes verder te ontrafelen. De onderzoekers geloven dat de mobilisatie van de vakbonden, die zich achter het akkoord schaarden, alvast een grote rol speelde.
