Een nieuwe studie van Agora Energiewende analyseert de noodlottige CO2-belasting van Frankrijk en stelt aanbevelingen voor om de publieke acceptatie van groene heffingen in de toekomst te vergroten
De protesten van de gele hesjes die vorig jaar in heel Frankrijk ontstonden, zijn o.a. het resultaat van een reeks verkeerde beslissingen van de Franse regering.
Die beslissingen hebben de kloof tussen arm en rijk verder vergroot. Eén van die sociale en economische hervormingen in Frankrijk was een stijging van de CO2-belasting op benzine, diesel, stookolie en aardgas. Het probleem met deze maatregel was niet de belastingverhoging, maar het mislukken van de herverdeling van de opbrengsten, waardoor arme huishoudens in het bijzonder werden belast.
De negatieve reacties van in Frankrijk biedt twee duidelijke lessen voor het CO2-belastingbeleid: burgers met lage inkomens moeten een belastingvermindering ontvangen die gelijk is aan de hoogte van de CO2-belasting en die CO2-heffingen, hoewel ze het koolstofgebruik effectief verminderen, zijn geen geschikt instrument voor het spijzen van de overheidskas. Dit zijn de belangrijkste bevindingen van een nieuwe studie van Agora Energiewende over de oorzaken van de protestacties van gele hesjes in Frankrijk.
“De protesten die in de herfst van 2018 begonnen, waren niet zozeer gericht tegen klimaatbescherming, maar tegen een belastingstelsel dat onevenredig onder de armere huishoudens valt”. Murielle Gagnebin, een van de auteurs van de Agora studie, zegt: “De regering Macron heeft niet alleen de prijs van koolstof verhoogd, maar ook de tabaksbelasting en andere sociale premies, terwijl de woningbouwsubsidies werden verlaagd”, legt Gagnebin uit. “Dit alles legt een veel grotere druk op huishoudens met lage inkomens dan op mensen met een gemiddeld inkomen.” De sociale kloof werd nog vergroot door de afschaffing van de vermogensbelasting, die de welgestelde huishoudens enorm ten goede kwam. “Dus als Franse gele hesjes zeggen dat de kloof tussen arm en rijk groeit, hebben ze gelijk. Maar dit is slechts gedeeltelijk te wijten aan de koolstofbelasting, en dit deel is relatief eenvoudig op te lossen “, zegt Gagnebin.
Hoe? De onevenredig zware last voor armere gezinnen kan worden gecompenseerd door ze terug te geven aan deze meest getroffen groepen. Uit de Agora-studie bleek dat een dergelijke maatregel noodzakelijk is om de acceptatie door het publiek te vergroten. Zoals elke accijns, treft een CO2-belasting op energieverbruik de huishoudens met een laag inkomen harder in procenten dan huishoudens met een hoog inkomen. “Een andere mogelijke optie is een kortingssysteem per hoofd van de bevolking zoals dat in Zwitserland, waar elke burger momenteel 68 euro per jaar ontvangt,” zegt Patrick Graichen, de directeur van Agora Energiewende. “Zwitserland is een voorbeeld van hoe koolstofheffingen kunnen worden geïntroduceerd zonder protesten te veroorzaken.”
Een verdere aanbeveling van de studie is om te voorkomen dat er koolstof belastingen worden gebruikt om overheidsbudgetten te ondersteunen. “Tekortheffingen moeten worden voldaan met publieke acceptatie,” merkt Graichen op, “maar dan moeten ze ook inkomstenneutraal zijn.” In Frankrijk daarentegen was het grootste deel van de inkomsten uit de koolstofopslag op energieheffingen bestemd voor budgettaire vrijstelling. Dit is de reden waarom grote delen van de bevolking het niet zagen als een maatregel ter bescherming van het klimaat.
“Naast een systeem voor het compenseren van huishoudens met lage inkomens,” zegt Graichen, “is het noodzakelijk dat CO2-belastinginkomsten zichtbaar worden gebruikt voor maatregelen ter bescherming van het klimaat.” Een dergelijke maatregel is bv. een speciaal fonds zijn dat gebruikt kan worden om bv. subsidies voor de aankoop van klimaatvriendelijke voertuigen of om gebouwen klimaatvriendelijk te maken”
De Agora-studie “The Yellow Vests Protests: An Analysis of French Carbon Pricing” is beschikbaar als gratis download. Het biedt gedetailleerde gegevens over de sociale effecten van Macron’s sociale en economische hervormingen en over de ontwikkeling van de koolstoftoeslag van Frankrijk.
