Reset.Vlaanderen, het netwerk rond de sociaal-ecologische transitie, ging bij haar leden – vakbonden, klimaat- en milieubewegingen, en het sociale middenveld – op zoek naar voorstellen om de huidige klimaat- en energiecrisis te bestrijden.
Onze onstilbare honger naar fossiele brandstoffen zadelde ons op met een ongeziene klimaatcrisis. De huidige energiecrisis, versneld door een aantal externe factoren, is daar een van de gevolgen van. Beide crisissen treffen kwetsbare groepen het hardst. Wanneer basisbehoeften, zoals voeding, verwarming of vervoer, een groot deel van de gezinsuitgaven vormen, komen hoge prijsstijgingen extra hard aan. De groep getroffen gezinnen wordt steeds groter, laat ook de laatste armoedebarometer zien. Dit leidt tot sociale onrust bij de grote achterban van onze leden. De verhalen die ons bereiken zijn legio. Door de stijgende prijzen moeten soms absurde keuzes gemaakt worden: in sommige gevallen gaat alle budget op aan energiekosten waardoor bijvoorbeeld hobby’s voor de kinderen geschrapt worden.
De waarschuwing voor de sociale gevolgen is niet nieuw: het brede middenveld lanceerde al heel wat structurele voorstellen die de energieprijs voor de burger op zowel korte als lange termijn kunnen doen dalen, en bovendien goed zijn voor planeet en economie. Zo creëer je draagvlak van onderuit.
“Door de stijgende prijzen moeten soms absurde keuzes gemaakt worden: in sommige gevallen gaat alle budget op aan energiekosten waardoor bijvoorbeeld hobby’s voor de kinderen geschrapt worden.”
De boodschap is unaniem en duidelijk: we moeten mensen nu en in de toekomst beschermen, zowel tegen de klimaatverandering als tegen een totaal ontspoord energiesysteem, met hoge winsten voor sommige leveranciers en aandeelhouders of dictators, en lege zakken voor (kwetsbare) burgers. Een factuur die sociaal is en de klimaattransitie versnelt is een must.
Energie is een basisbehoefte en kan niet zomaar losgelaten worden in een vrije markt. Een basishoeveelheid energie moet betaalbaar zijn voor iedereen – ook voor de alsmaar groter wordende groep middenklassers die in de problemen komen. De Gezinsbond pleit al sinds 2015 voor een basispakket energie, ook de vakbonden pleiten nu voor.
Op korte termijn pleit het netwerk voor een bestendiging van het sociaal energietarief, met eventueel een uitbreiding naar de lage middenklasse, al dan niet via een getrapt systeem. Ook een effectieve overwinstbelasting is een goed idee, de inkomsten hiervan kunnen ingezet worden om de factuur sociaal te houden en de duurzame transitie te versnellen. Een structurele klimaattransitie is goed voor de werkgelegenheid én voor de energiefactuur.
“We moeten mensen nu en in de toekomst beschermen, zowel tegen de klimaatverandering als tegen een totaal ontspoord energiesysteem, met hoge winsten voor sommige leveranciers en aandeelhouders of dictators, en lege zakken voor (kwetsbare) burgers.”
Ook op vlak van efficiënt energiegebruik is nog winst te halen. Dit betekent niet dat mensen die nu al op hun tandvlees zitten, nog meer moeten besparen. Wel dat de overheid het goede voorbeeld moet geven, bedrijven structureel moet aansporen te investeren in energie-efficiëntie, en luxeverbruik aan de top moet aanpakken.
Natuurlijk zijn er ook heel wat – collectieve – maatregelen waar het middenveld al lang voor pleit. Zet in op extra sociale woningen die ook klimaatbestendig zijn. Maak werk van collectieve renovatie. Activeer burgers om te participeren in hernieuwbare energie via energiecoöperaties. Haal de drempels uit het systeem van energiegemeenschappen, waarbij burgers samen zonnepanelen, laadpalen of een batterij voor de buurt aankopen.
Veel van deze maatregelen worden al jarenlang naar voor geschoven in memoranda van vakbonden, sociale organisaties en de milieubeweging. Dat deze nu ook op politieke onderhandelingstafels liggen, bewijst de meerwaarde en creativiteit van het middenveld. Het middenveld is relatief unaniem over de maatregelen, omdat ze een hefboom zijn voor zowel een duurzamer als een sociaal rechtvaardig land. Bij maatschappelijke problemen als deze is dit draagvlak onontbeerlijk. Nu niet hervormen en investeren in de toekomst is schuldig verzuim. Waarop wacht het beleid?
Vanya Verschoore, coördinator Reset.Vlaanderen vzw
