FairFin legt al meer dan 35 jaar het vuur aan de schenen van de banken. Met haar recente campagne ‘Move Your Money’ roept de organisatie iedereen op om haar bank voor een ultimatum te stellen: houd je geld ver weg van fossiele brandstoffen. Move Your Money, of we doen het zelf. Een gesprek met Frank Vanaerschot (inhoudelijk coördinator).
A&M: Frank, voor wat staat FairFin precies?
Frank: “Wij werken rond de rol van geld in de samenleving, en de impact van de financiële sector op onze maatschappij. We hebben verschillende projecten lopen: dat gaat van de ondersteuning van sociale en ecologische coöperatieven via ons ‘FairFin & Financité label’, tot campagnes als Move Your Money, maar we doen ook aan onderzoek. Sinds de recente economische crisis onderzoeken we de impact van de financiële sector op de samenleving en democratie. Ook met het klimaatthema zijn we al een aantal jaar bezig: in 2010 zijn we voor het eerst begonnen met een grootschalig onderzoek naar de rol van de Belgische banken in de financiering van voornamelijk steenkoolcentrales.”
A&M: Merken jullie een evolutie in de houding van de banken ten opzichte van het klimaatthema?
Frank: “Er is zeker een evolutie merkbaar. Tekenend voorbeeld: toen we in 2010 ons rapport aan de banken presenteerden was de reactie van de afgevaardigde van een grote bank: ‘gaan jullie ons nu met eender welk maatschappelijk issue lastigvallen?’. Ook meer in het algemeen gingen de ‘klimaatinspanningen’ toen niet veel verder dan het gebruiken van recycleerbaar toiletpapier en het installeren van zuinige verlichting.
Nu zien we wel dat banken beginnen te erkennen dat ze een belangrijke verantwoordelijkheid hebben in de financiering van de fossiele industrie, en zien we dat er, door de divestmentcampagne beperkingen worden gesteld aan het financieren van fossiele brandstoffen. Op het vlak van steenkool zijn we nog niet klaar, maar er zijn wel significante resultaten. Voor olie en gas staan we nog maar aan het begin. Divestment is voor ons een belangrijk deel van de oplossing in het klimaatverhaal: we moeten zo snel mogelijk stoppen met investeren in fossiele brandstoffen, want je creëert er alleen maar economische belangen in de foute oplossingen mee. En dan zit je met een gigantisch probleem, temeer omdat de oliesector heel kapitaalintensief is: als je een nieuw boorplatform wil installeren kost het al miljarden dollars nog voor het boorplatform operationeel is en dan moet het nog een jaar of 20 werkzaam zijn om de investering terug te winnen. Dat is heel veel geld dat naar foute oplossingen gaat. En dat kunnen we ons op dit moment echt niet meer veroorloven.”
“Divestment is voor ons een belangrijk deel van de oplossing in het klimaatverhaal: we moeten zo snel mogelijk stoppen met investeren in fossiele brandstoffen, want je creëert er alleen maar economische belangen in de foute oplossingen mee.”
A&M: wat houdt die divestmentcampagne precies in?
Frank: “De divestmentbeweging is een internationale beweging met als doel om banken, universiteiten, organisaties, … zover te krijgen niet meer te investeren in de fossiele industrie. Het is een beweging die recent heel wat impact heeft gehad: heel wat grote pensioenfondsen, zoals bijvoorbeeld het Noors pensioenfonds (met meer dan 1000 miljard dollar aan beleggingen) hebben hun investeringen in steenkool ingeperkt en ondertussen overweegt de Noorse regering om helemaal te stoppen met investeringen in fossiele brandstoffen. In de VS gaven verschillende steenkoolbedrijven die recent failliet gingen ook aan dat ze het door de divestmentbeweging moeilijk kregen om aan financiering te raken. In 2017 deden we ook in België hierrond een grote campagne, op basis van een divestmentrapport dat we opstelden in opdracht van de klimaatcoalitie. We hebben toen de 100 grootst fossiele bedrijven geanalyseerd en geconstateerd dat er de laatste 3 jaar 33 miljard euro naar die bedrijven is gegaan. Bij ons komt er nu ook stilaan beweging, zeker op vlak van pensioenfondsen. Dat is al een groot verschil met een jaar of 2 terug. De Move Your Money campagne die nu volop loopt hangt hier ook mee samen: we roepen personen en organisaties op om hun bank voor een ultimatum te stellen: engageer je om te stoppen met het investeren in fossiele brandstoffen, of we verplaatsen ons geld.”
A&M: Die bedrijven stellen uiteraard ook heel wat mensen tewerk. Het sluiten van die bedrijven heeft dus een impact op heel wat levens: hoe kijken jullie daarnaar?
Frank: “Het is inderdaad heel belangrijk om hier zo snel mogelijk op in te spelen en tijdig oplossingen te zoeken: omscholing en een goed plan om mensen opnieuw elders tewerk te stellen zijn hierbij van essentieel belang. Alles laten zoals het is, is helaas geen optie. Hoe langer we wachten met de fossiele uitstap, hoe moeilijker het wordt om die kwestie op te lossen.”
“In de VS gaven verschillende steenkoolbedrijven die recent failliet gingen aan dat ze het door de divestmentbeweging moeilijk kregen om aan financiering te raken.”
A&M: Welke campagnes hebben jullie verder nog lopen?
Frank: “We hebben heel wat verschillende campagnes, vooral rond mijnbouw, palmolie, … zaken waar ook mensenrechten een grote rol spelen. Dichter bij huis loopt momenteel de campagne ‘Belfius is van ons’. Door de economische crisis is Belfius terug in handen van de Belgische staat gekomen. Wij vinden dat die bank een maatschappelijke functie moet hebben en voor de samenleving moet werken, en niet voor de privé-aandeelhouders. We hebben hiervoor een manifest opgesteld, samen met heel wat andere organisaties. Als de campagne 100% geslaagd zou zijn zou Belfius een bank zijn die op lokaal niveau gespecialiseerd is in het financieren van lokale overheden en de non-profitsector. De lokale belanghebbenden zouden een zeg hebben in de prioriteiten van de bank en ze zou een cruciale rol spelen in de strategie van de overheid om een sociaal-rechtvaardige transitie naar een lage-uitstooteconomie te financieren.”
Het platform ‘Belfius is van ons’ wil dat Belfius terug in de eerste plaats een maatschappelijke functie op zich neemt.
Arbeid & Milieu en FairFin slaan de handen in elkaar
FairFin bundelt de krachten met Arbeid en Milieu om onderzoek te doen naar welk soort financieel beleid wenselijk is om tot een sociaal rechtvaardige en tijdige transitie te komen. Een onderwerp dat meer dan ooit leeft en de voorbije maanden vaak aan bod gekomen is in de media. We namen hiervoor Yelter Bollen onder de arm, docent aan de ULB.
Het onderzoek start met een literatuurstudie, bedoeld om een relatief omvattend Nederlandstalig overzicht samen te stellen. Daarbij zullen we eerst ingaan op het ontegensprekelijke verband tussen het klimaatverhaal en de financiële sector.
We zoomen ook in op de rol van een aantal ‘actoren’, ruwweg verdeeld in drie grote groepen: banken en financiële markten, publieke banken en centrale banken. Investeringen in infrastructuur zullen een belangrijke rol opnemen in dit verhaal.
Lees hier meer over het onderzoek
A&M: Welke boodschap zou je binnen dit kader willen meegeven aan de milieubeweging en de vakbonden?
Frank: “Het is geen gemakkelijk thema om op te nemen als organisatie die misschien op het eerste zicht andere prioriteiten heeft, maar het toch doen loont: als je de transitie echt rechtvaardig wil doen verlopen, dan is het kwestie van de financiering naar je toe te trekken. Kijk naar Nederland: daar is het klimaatplan gesneuveld, net omdat onder andere het financieringsplaatje niet rond is.”
“Als je de transitie echt rechtvaardig wil doen verlopen, dan is het kwestie van de financiering naar je toe te trekken.”
A&M: Om af te sluiten: hoe kijk je naar de klimaatacties van de laatste maanden?
Frank: “Na daar zolang mee bezig te zijn is het heel overweldigend om te zien gebeuren. Het verandert potentieel bijna alles. De volgende stap die echt genomen moet worden is dat we niet langer aanvaarden dat de financiële sector zelf bepaalt hoe de economie georganiseerd moet worden. We weten wat technisch kan en wat nodig is om de transitie te doen slagen, en we moeten bepalen welk soort financiering we nodig hebben om ervoor te zorgen dat datgene wat moet gebeuren ook effectief wordt uitgevoerd binnen de vereiste termijn. De kosten en baten moeten eerlijk verdeeld worden, waarbij de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen en de grootste verantwoordelijken ook hun verantwoordelijkheid dragen en een groot deel van de kosten op zich nemen.”
Interview: Thijs Calu & Vanya Verschoore