Skip to content
Home - Blog - Wat zijn de kenmerken van coöperaties?

Wat zijn de kenmerken van coöperaties?

Dit unieke ondernemingsmodel zet in de eerste plaats in op het creëren van een maatschappelijke meerwaarde, eerder dan het behalen van grote winsten.

Doelmaximalisatie

Een van de grote verschillen tussen een coöperatie en een andere onderneming is het feit dat coöperaties een uniek doel hebben: een zo goed mogelijke dienstverlening opzetten voor hun vennoten in functie van de gemeenschappelijke behoeften.

Een coöperatie wil waarde creëren voor haar vennoten: de gebruikers. Dit in tegenstelling tot andere ondernemingen die winstmaximalisatie nastreven, omdat ze zo een zo groot mogelijk dividend willen uitkeren aan de aandeelhouders die niet rechtstreeks baat hebben bij de dienstverlening van het bedrijf.

Deze doelmaximalisatie, het missiegedreven ondernemen, wordt mogelijk door de ‘drievoudige relatie van de vennoot’ met haar coöperatieve onderneming:

  • Transactierelatie: de vennoten gebruiken de dienstverlening van de coöperatie. Dat kan als klant, leverancier of werk(nem)er zijn. Deze ‘transactierelatie’ staat centraal, want dit is de bestaansreden van de coöperatie. Het is op basis van deze behoefte dat men vennoot wordt.
  • Eigenaarsrelatie: de vennoten investeren – kopen aandelen – zodat de onderneming de dienstverlening kan opzetten. Ze zijn dus samen eigenaar.
  • Zeggenschapsrelatie: de vennoten controleren en (sommigen) besturen de coöperatie democratisch in functie van de missie.

De combinatie van deze drie relaties resulteert in een aparte dynamiek en een uniek ondernemingsmodel: gebruiker = eigenaar = ‘controleur’.

De 7 ICA-principes zijn een logisch gevolg van dit ondernemingsmodel en worden best gebruikt als een kompas in de bedrijfsvoering.

Types coöperaties en hun meerwaarde

Er zijn diverse types van coöperatieve ondernemingen. Zij verschillen volgens sector, activiteit, grootte (van 3 tot 400.000 vennoten) en behoeften van deze vennoten.

Die behoeften kunnen zuiver onderling en/of ook maatschappelijk en zelfs liefdadig zijn. In het geval van liefdadigheid als doel kan er ook een vennootschap met sociaal oogmerk worden opgericht.

Cera deelt coöperaties in op basis van wie er vennoot is. Zo komen we tot vier grote groepen van coöperaties.

Werkerscoöperaties

Een werkerscoöperatie is van en voor ‘werkers’. Het zijn mensen die samen werken en ondernemen binnen hun gemeenschappelijke onderneming, waar zij dus ook de aandeelhouder van zijn. Het kan gaan om zelfstandigen die inzien dat ze beter kunnen samenwerken.

Maar er zijn ook werkerscoöperaties die ontstaan vanuit een participatieve manier van ondernemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de mogelijkheid van bedrijfsoverdracht van een kmo aan de medewerkers.

Wat is de meerwaarde? Als de medewerkers ook eigenaar zijn van hun onderneming, zullen zij er zich meer verantwoordelijk voor voelen, het is immers hun onderneming. Het mede-eigenaarschap van de onderneming bevordert ook het langetermijndenken en impliceert risico- en resultaatsdeling. Daarom zijn coöperaties verankerde ondernemingen die voor lokale welvaart zorgen, ook op de lange termijn.

Ondernemingscoöperaties

Een ondernemingencoöperatie is van en voor zelfstandige ondernemers, bedrijven of organisaties. Zij verenigen zich om een of meerdere onderdelen van hun bedrijfsvoering samen te doen. Zoals bijvoorbeeld het samen aankopen van goederen en diensten, het samen vermarkten, het delen van bv. gebouwen, machines of IT, gedeelde marketing en/of personeelsopvolging.

Omdat men hier samenwerkt rond slechts een of enkele activiteiten, kan men als individuele onderneming een eigen identiteit behouden. Voorbeelden hiervan zijn Tomabel (groente- en fruittelers), Febelco (apothekers) en Group Meno (handelaars bouwmateriaal).

Wat is de meerwaarde? Zelfstandige ondernemingen en organisaties kunnen zich wapenen tegen grote(re) spelers en tegelijk hun zelfstandige en lokale identiteit bewaren. Dat is belangrijk voor de lokale welvaart en tewerkstelling, maar zeker ook voor de toegankelijkheid van goederen en diensten.

Consumenten (2.0) – en burgercoöperaties

Een consumentencoöperatie is een onderneming die eigendom is van de klanten. Het is wellicht het oudste type van coöperatie. Ze werd vaak opgericht om de prijs van het product of de dienst te verlagen en/of de kwaliteit ervan te verhogen.

Sinds enkele decennia verenigen burgers zich ook in een coöperatie om nieuwe producten en/of diensten in de markt te zetten. Consumenten worden dan vaak zelf producenten. Daarom spreken we over ‘prosumenten’ of ‘consumenten 2.0’.

Energiecoöperaties zoals vb. EnerGent en Ecopower zijn hiervan gekende voorbeelden. Maar ook Partago, een coöperatief platform van elektrische deelwagens en Inclusie Invest cvba-so zijn burgercoöperaties. Deze laatste is een coöperatie die aangepaste woonvormen creëert voor mensen met een beperking. Ze bouwt de woningen dicht bij het bestaande, sociale en familiale netwerk aan een betaalbare huurprijs.

Wat is de meerwaarde? Deze types coöperaties kunnen zowel een antwoord bieden op diverse maatschappelijke en economische uitdagingen als op behoeften. Denk aan een terugtredende overheid en aan een dalende toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van goederen en diensten.

Tegelijk bieden ze kansen op het vlak van de decentralisering van productie, afstemmen vraag en aanbod en zelfregie: ‘participatiemaatschappij’ – ‘doe-democratie’. Denk bijvoorbeeld aan een lokale energievoorziening, een ontmoetingsruimte, een winkel en zorgbehoeften.

Multistakeholdercoöperaties

In een multistakeholdercoöperatie verenigen verschillende soorten belanghebbenden zich in één onderneming: van leveranciers, werkers en klanten tot de overheid.

Zo is de coöperatieve kaasmakerij Het Hinkelspel eigendom van de werkers (kaasmakers), de leveranciers (bio-melkboeren) en de consumenten.

De Wassende Maan cvba is een biodynamische boerderij in handen van de producenten en de consumenten.

Wat is de meerwaarde? Het is geen evident model, want het haalt allerlei conflicten die normaal extern – ‘op de markt’ – worden beslecht binnen in de onderneming. Denk maar aan een discussie over de prijszetting tussen leveranciers en consumenten. Maar om diezelfde reden kan het model ook net enorm waardevol zijn.

Image

Hannes Hollebecq

Adviseur coöperatief ondernemen bij Cera (www.coopburo.be)