Werkerscoöperaties zijn in landen als Frankrijk, Ierland en het Verenigd Koninkrijk geen rariteit meer, maar in België komen ze pas recent van de grond en is het fenomeen (nog) heel wat minder bekend. Hoewel een coöperatie van bij de opstart als werkerscoöperatie kan worden ingericht, wordt dit ook steeds vaker toegepast bij bedrijfsovernames. Een gesprek met Peter Bosmans, directeur bij Febecoop.
A&M: Hoe gaat zo’n bedrijfsovername richting een werkerscoöperatie in zijn werk?
“Wij begeleiden vooral vergrijzende kmo’s, waarbij de werkgever op een punt gekomen is waarbij hij zijn bedrijf wil laten overnemen, en er hierbij bewust voor kiest om dit te laten doen door zijn eigen werknemers.
Meestal wordt gestart met een aantal werknemers die aandelen kopen en een stuk meer zeggenschap krijgen. Op een later moment kunnen meer werknemers betrokken worden, tot, in het ideale geval, elke werknemer een aandeel bezit.
Elke werknemer zou minstens de kans moeten krijgen om op termijn een aandeel te kunnen kopen, zonder dat het een verplichting is.
Wij zien het ontstaan van een werkerscoöperatie dus eerder als een evolutie, dan dat de werknemers van de ene op de andere dag volledig eigenaar zijn van het bedrijf.
We gaan steeds uit van vier componenten die vervuld moeten zijn: ten eerste is er uiteraard sprake van een financiële inbreng van de werknemers. Daar staat vervolgens tegenover dat er deelname is in de winst. Ten derde moet er een vorm van democratische besluitvorming aanwezig zijn en ten slotte moet er ook een vorm van gelijkwaardigheid tussen de werknemers zijn.”
A&M: Wat zijn de voordelen op sociaal en economisch vlak?
“Verschillende studies wijzen uit dat werkerscoöperaties significant sterkere bedrijven zijn dan bedrijven die worden overgedragen aan derden of aan de familie.
Daarnaast zorg je ook voor een verankering van tewerkstelling: in een klassiek bedrijf kan iemand die een meerderheid aan aandelen heeft beslissen om de activiteiten naar het buitenland te verhuizen. Bij een coöperatieve vennootschap is dat risico veel kleiner omdat de aandelen – en dus ook de zeggenschap – veel meer verspreid zijn.
Ook op sociaal vlak zijn er voordelen: gezien werknemers het voor het zeggen hebben en het gaat om hun eigen job, zien we dat het sociale aspect veel meer aandacht krijgt dan in een klassiek bedrijf.”
“Verschillende studies wijzen uit dat werkerscoöperaties significant sterkere bedrijven zijn dan bedrijven die worden overgedragen aan derden of aan de familie. Daarnaast zorg je ook voor een verankering van tewerkstelling.”PETER BOSMANS, DIRECTEUR FEBECOOP
A&M: Zijn er ook nadelen verbonden aan werknemerscoöperaties?
“Er wordt natuurlijk op een gegeven moment van werknemers verwacht dat ze verantwoordelijkheid nemen, wat soms wat bedreigend kan overkomen. Daartegenover staat natuurlijk wel dat je samen de vruchten kan plukken als het goed gaat.
Een aandeel is meestal niet goedkoop. Ook al gaat het doorgaans om werknemers uit goed draaiende bedrijven, toch zien we dat de meesten naar een bank stappen, die doorgaans een lening toestaat als je zelf een derde van het bedrag kan inbrengen. Voor de rest komt het er vooral op neer om een aantal financiële keuzes te maken.”
A&M: Waar zitten de drempels om het aantal werkerscoöperaties de hoogte in te jagen?
“Het zit voor een stuk in onze genen om altijd in termen van werkgevers versus werknemers te denken: ofwel ben je werkgever en ben je de baas, ofwel ben je werknemer en werk je met een band van gezag en krijg je loon. Die tegenstelling moeten we voor een stuk kunnen overstijgen.
Daarnaast is er vooral nog een gebrek aan ‘best practices’: we hebben er ondertussen zelf een aantal mee gecreëerd, maar een bedrijf die aan die piste denkt zal toch eerst eens rondkijken wat de succesvolle factoren zijn en waar de ervaring zit. Dat geldt ook voor werknemers die vaak terughoudend zijn in het begin.
Maar we zijn ervan overtuigd dat de werkerscoöperaties in de lift zitten en de voorbeelden dus wel zullen volgen.”
