Om de omslag te maken naar een koolstofarm energiesysteem is er heel wat werk aan de winkel op het vlak van energiebesparing en hernieuwbare energie. Ook burgers willen daar hun steentje aan bijdragen. Dat doen ze door de krachten te bundelen in energiecoöperaties zoals EnerGent. We spraken met Pieter Verbeek, adviseur milieu en energiebeleid bij het Vlaams ABVV en in zijn vrije tijd betrokken bij de werking van EnerGent.
Wat is EnerGent en wat is het doel van deze coöperatie?
Pieter Verbeek: “EnerGent brengt mensen samen om concreet stappen vooruit te zetten richting een duurzame en klimaatneutrale samenleving. Het idee kwam van John Vandaele, journalist bij Mo*-Magazine en de huidige voorzitter van EnerGent. Een gesprek met een Duitse energiecoöperatie leverde hem de inspiratie op om ook in Gent een coöperatie op te richten die windmolens zou bouwen. Maar windmolens bouwen bleek anno 2013 toch niet zo eenvoudig. Het is moeilijk om daarvoor een geschikte locatie te vinden: de meest geschikte plaatsen zijn al onder contract bij de grotere energieproducenten. Bovendien
duurt het in het dichtbevolkte Vlaanderen lang om de nodige vergunningen te bekomen. Het was van bij de start duidelijk dat de coöperatie niet alleen werk moest maken van hernieuwbare energie maar ook van energiebesparing. Ruwweg de helft van de weg naar de klimaatneutrale economie moet afgelegd worden met hernieuwbare energie, de andere helft met energiebesparing en verhoogde energie-efficiëntie. Daarom wil EnerGent deze twee sporen bewandelen. Inmiddels werken we op een reeks specifi eke thema’s zoals zonnepanelen, windmolenprojecten, renovatie van gebouwen, warmtetoepassingen (o.a. warmtenetten, warmterecuperatie uit afvalwater en warmtepompen) en laadpalen voor elektrische voertuigen.”
Waarom hebben jullie ervoor gekozen om coöperatief te werken?
Pieter: “Coöperaties vertrekken vanuit het idee dat je samen meer kan bereiken dan alleen. Niemand van ons had de ervaring, het geld of de technologische kennis om op eigen houtje een bedrijf op te starten. Verder vinden we de ICA-principes heel belangrijk als leidraad: ze weerspiegelen fundamentele waarden zoals zelfredzaamheid, verantwoordelijkheidszin, democratie, gelijkheid, billijkheid en solidariteit. Coöperaties helpen elkaar onderling, zo hebben wij een goede band met andere coöperaties, waaronder BeauVent en VDK Bank die zijn hoofdzetel heeft in Gent, en we zijn lid van REScoop, de Vlaamse koepel van de burgercoöperaties voor hernieuwbare energie en energie-efficiëntie.
“De draaischijf van onze coöperatie is een werkteam. Iedere coöperant is er welkom en draagt bij naar gelang zijn mogelijkheden, talenten en tijd.”
Welke rol heeft de burger in jullie coöperatie?
Pieter: “Het volledige startkapitaal komt van individuele burgers, die tot onze verbazing zeer snel in ons coöperatief verhaal geloofden. Op korte tijd hadden we een vierhonderdtal coöperanten. We hebben de prijs voor een aandeel doelbewust laag gehouden (€100), om zoveel mogelijk mensen de kans te geven om mee te doen. Momenteel halen we extra geld op om enkele van onze eerste grote projecten te financieren. Maar het stopt niet bij een financiële bijdrage. De draaischijf van onze coöperatie is een werkteam. Iedere coöperant is er welkom en draagt bij naar gelang zijn mogelijkheden, talenten en tijd. In de eerste jaren hadden we nog geen personeel in dienst. Al het werk werd verricht door vrijwilligers. En ook nu zijn er nog heel wat coöperanten die in hun vrije tijd meewerken Sinds enige tijd hebben we inkomsten uit huizenrenovatie, uit het plaatsen van zonnepanelen en uit enkele overheidsprojecten die we binnen haalden. Daarmee kunnen we nu een paar werknemers betalen. Naast het werkteam is er uiteraard de verplichte juridische structuur met een de Raad van bestuur en is er een adviesraad.
De coöperatie is onder meer ontstaan vanuit de buurtvereniging “Buren van de Abdij”. Uit deze samenwerking hebben we geleerd dat een band met een wijkwerking een groot voordeel is om buurtbewoners aan te spreken. Die les nemen we mee in onze projecten rond gebouwenisolatie en zonnepanelen: om de zoveel maanden concentreren we onze aandacht op een andere wijk in Gent, en telkens zoeken we daarbij de samenwerking met de bestaande wijkwerking. Dus ook daar ligt een rol voor de burger.”
“We hebben de prijs voor een aandeel doelbewust laag gehouden, om zoveel mogelijk mensen de kans te geven om mee te doen.”
Welke projecten hebben jullie al verwezenlijkt?
Pieter: “Met het het project ‘Wijkwerf’, een collectief isolatieproject, organiseren we een samen-aankoop van isolatiewerken. Particulieren die meedoen kunnen een lijst van isolatiewerken laten uitvoeren tegen vooraf afgesproken gunstige prijzen door aannemers die we vooraf gescreend hebben. In het project voorzien we ook begeleiding, onder andere door een architect die controleert of de aannemer zijn werk wel goed gedaan heeft. EnerGent ontvangt van de aannemer een kleine vergoeding voor het aanbrengen van de klanten. De stad Gent, en sinds kort netbeheerder Eandis, geven ook steun.
Met ons tweede project ‘Gent Zonnestad’ zijn we er op korte tijd in geslaagd om heel wat nieuwe zonnepanelen te leggen op daken in de stad. Hiervoor werken we goed samen met andere organisaties zoals Natuurpunt Gent, de Gezinsbond en het Gents Milieufront (GMF). Samen met die partners overtuigen we gezinnen om te investeren in een PV-installatie. In de context van de energietransitie waar milieu en het sociale hand in hand gaan, zoeken we ook oplossingen voor mensen die niet het investeringskapitaal hebben of waar er juridische obstakels zijn om zonnepanelen te plaatsen. Ik denk dan vooral aan arme(re) mensen in een huurhuis of aan de bewoners van een appartementsgebouw. Dit hebben we verwezenlijkt door met eigenaars van een aantal appartementsgebouwen te bespreken hoe we precies zonnepanelen op daken kunnen plaatsen. Met de hulp van de universiteit van Gent bekeken we ook het juridisch aspect. Ook voor huurhuizen zijn we nog steeds op zoek naar mogelijkheden.”
Ons meest recente project is ‘Buurzame Stroom’. De bedoeling is om op een meer geïntegreerde manier te werken rond energie in de Dampoortwijk en er een soort zonnedorp van te maken. Door huizen te isoleren en te investeren in zonne-energie. We werken samen met Samenlevingsopbouw. om ook kwetsbare gezinnen te bereiken. We zullen ook experimenten opzetten om het lokale verbruik van de zonnestroom te verhogen en om systemen te ontwikkelen om de elektriciteit tijdelijk op te slaan, bijvoorbeeld in batterijen. Daarvoor werken we samen met enkele kennisinstellingen zoals de Universiteit Gent en met de netbeheerder Eandis.
“Met ons project ‘Gent Zonnestad’ leggen we heel wat nieuwe zonnepanelen op de daken en zoeken we naar oplossingen voor mensen met beperkte middelen.”
Hoe kunnen EnerGent en andere coöperaties een bijdrage leveren aan de grote uitdagingen van deze tijd, met name de transitie naar een rechtvaardige groene economie?
Pieter: “De klimaatuitdaging is natuurlijk reusachtig. Tegen 2050 moeten we naar een quasi nul uitstoot van broeikasgassen. Daarvoor zijn heel wat investeringen nodig. Het draagvlak van de burgers is hierbij cruciaal: je moet zoveel mogelijk mensen mee hebben in het verhaal en ze laten zien hoe ze meer greep kunnen krijgen op het nieuwe energiesysteem. Coöperaties zijn hier uiterst geschikt voor, omdat ze zich niet enkel richten op individuen, maar op hele groepen mensen. Hierdoor vervullen coöperaties volgens mij een sleutelrol, omdat ze al die nieuwe technologische mogelijkheden verbinden met draagvlak en sociale rechtvaardigheid.”
Waarom heb jij je aangesloten bij EnerGent?
Pieter: “Ik geloof sterk in de voordelen van nieuwe technologieën voor hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. Als het verstandig wordt aangepakt kunnen ze bijdragen tot de omslag naar een nieuw energiesysteem dat zoveel mogelijk mensen ten goede komt en dat de bevolking zelf in handen heeft. Dat is het verhaal van de energiedemocratie. Het was dus een logische stap om via EnerGent dit in de praktijk toe te passen. Omdat ik voor het Vlaams ABVV professioneel het Vlaamse energiebeleid opvolg, kan ik die kennis inbrengen om er de mensen mee te helpen die in de praktijk aan de slag zijn. Het omgekeerde geldt ook: vanuit de werking bij EnerGent zie ik wat allemaal mogelijk is in de praktijk en wat er beter kan in het energiebeleid. Die kennis neem ik mee naar de vakbond.”
Hoe zien jullie de toekomst voor EnerGent en andere energiecoöperaties?
Pieter: “Om vooruitgang te blijven boeken, moet het groeiend aantal energiecoöperaties nauw blijven samenwerken en kennis delen. Voor EnerGent is het belangrijk dat we enkele grote investeringsprojecten, zoals de bouw van windmolens, rond krijgen. Dat krijgen we een vaste inkomstenstroom waarmee we ons personeel kunnen betalen zodat we verder kunnen professionaliseren en nieuwe projecten kunnen uitdenken. De overheid speelt ook een belangrijke rol. Ze moet er ervoor zorgen dat investeringen in hernieuwbare energie rendabel genoeg zijn en blijven. Zo is er bijvoorbeeld de concurrentie met de afgeschreven kerncentrales die zeer goedkope elektriciteit leveren. Dat zet een rem op de verdere doorbraak van hernieuwbare energie. En het gaat niet alleen om geld, de overheid kan projecten op het vlak van hernieuwbare energie op allerlei andere manieren steunen. Zo kan de overheid een faciliterende rol spelen op het vlak van ruimtelijke ordening, algemeen voorbereidend studiewerk en vergunningverlening kan de overheid zijn werkwijze verbeteren, zodat nieuwe projecten zo vlot mogelijk uitgevoerd kunnen worden.”
Interview: Arbeid & Milieu (Pieter-Jan Keleman)
