Onze voedselproductie is wereldwijd verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de broeikasgasuitstoot. Er is een groeiende eensgezindheid dat het huidige landbouw- en voedselsysteem moet veranderen. De huidige situatie lijkt echter eerder op een status quo dan op het doordacht doorvoeren van een transitie.
In dit hoofdstuk uit het boek “Klimaat en sociale rechtvaardigheid” van Denktank Minerva argumenteren Charlotte Prové en Maarten Crivits (ILVO) dat het transitieproces wordt bemoeilijkt door dominante en ongelijke machtsverhoudingen. Eén van de redenen waarom er zo weinig aan die machtsverhoudingen wordt gesleuteld is een polariserend klimaat in het landbouw- en voedseldebat waarin strategische actoren uit elkaar gespeeld worden die in feite (samen) moeten deelnemen aan het transitieproces. Conventionele landbouwers worden bijvoorbeeld vaak lijnrecht tegenover ‘natuur’, ‘consument’, of ‘klimaatactie’ geplaatst en beschouwd als onderdeel van het ‘niet-duurzame regime’.
“De huidige situatie lijkt echter eerder op een status quo dan op het doordacht doorvoeren van een transitie. Als we weten dat er dringend wat moet gebeuren, waarom verandert er dan zo weinig zo traag?”
Daarom stellen de auteurs dat een belangrijk onderdeel van het transitieproces het opheffen van die polarisatie is. Een strategie kan zijn om emancipatorische settings te organiseren. Centraal in emancipatorische communicatie is het idee dat een dialoog tussen de verschillende sociale groepen betrokken in het landbouw- en voedselsysteem een belangrijke stap is om met de complexe realiteit aan de slag te gaan. Ze bespreken enkele voorbeelden, zoals de stedelijke voedselraden, een collectief boereninitiatief in Gent, een samenwerking tussen de Boerenbond en Natuurpunt, en de dialoogdagen over de Vlaamse varkenshouderij.
De grote uitdaging die volgt op emancipatorische communicatie is om de vertaalslag te maken naar het beleid, de praktijk, en de maatschappelijke bewustwording. Als de weerstand tot (al dan niet kleine) veranderingen in de huidige machtsverhoudingen blijft, of als acties slechts symbolische waarde hebben, moeten sociale onrechtvaardigheden op een andere manier worden aangepakt, via bijvoorbeeld protest of juridische procedures.
Lees hier het hoofdstuk van CharlottePrové en Maarten Crivits
Charlotte Prové studeerde sociologie en rurale ontwikkeling. Ze doctoreerde aan de faculteit bio-ingenieurswetenschappen aan de Universiteit Gent en werkt als onderzoekster bij ILVO (Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek). Haar interesses en onderzoeksthema’s gaan over stadslandbouw/lokale voedselprojecten, sociale rechtvaardigheid, lokaal voedselbeleid, en duurzaamheid in landbouw- en voedselsystemen.
Maarten Crivits studeerde Wijsbegeerte en doctoreerde in de politieke wetenschappen aan de Universiteit Gent. Hij werkt als onderzoeker bij ILVO (Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek) en heeft een fascinatie voor innovatie in democratie, politieke filosofie en landbouw en voedingssystemen. Via zijn werk probeert hij theoretische concepten te vertalen naar de praktijk.