Maatschappelijk kwetsbaren hebben niet de financiële middelen om te investeren in energiezuinige maatregelen. Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen wil hier verandering in brengen en lanceert een aantal interessante initiatieven. Een van die initiatieven is het project ‘Energiearmoede in de Westhoek’. Het project omvat 3 deelprojecten: “Energieke dorpen”, “Energieke OCMW’s” en “Papillon”. We spreken erover met Stefan Goemaere van Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen.
“Energieke dorpen” en “Energieke OCMW’s”
Met “Energieke dorpen” is het de bedoeling om de dorpen van Veurne, Diksmuide en Poperinge 20% energie te besparen.”, vertelt Stefan. Met het project wil hij vooral dat elke inwoner in energiearmoede in die dorpen zijn of haar vragen rond energiezuiniger leven kan stellen. Op basis daarvan worden maatregelen voorgesteld aan het gemeentebestuur, die de mensen op een blijvende manier kunnen helpen.
Maar hoe bepaalt men nu concreet waar de noden zitten?
“In de winter hebben we in de dorpen Houtem, Pervijze en Proven de gevels gefotografeerd met een warmtescan. Zo weten we van elk huis wat het warmteverlies is in de winter. We1 stelden die info ter beschikking aan de inwoners, gevolgd door isolatieadvies. We spreken ook alle eigenaars van huurwoningen aan om op basis van die resultaten te investeren in energiezuinige maatregelen.”
Samenlevingsopbouw gaat in het kader van ‘energieke dorpen’ ook in dialoog met de bewoners om samen te kijken welke voor hen de goedkoopste groene leverancier is.
Als al die zaken tot een goed einde zijn gebracht is het project voor Stefan geslaagd, al mag het ook iets meer zijn: “Ik droom er stiekem van om elke kerk in de dorpen te bedekken met zonnepanelen. De opbrengsten zouden dan ten goede kunnen komen van het dorp, georganiseerd via een coöperatie. De winsten kunnen ingezet worden voor goedkopere energie voor mensen in energiearmoede of energiezuinige investeringen in de woningen. Het enige probleem is dat kerken beschermde gebouwen zijn, waarmee je niet zomaar kan doen wat je wil. Een andere moeilijkheid is dat het momenteel onmogelijk is om de energie van een lokale coöperatie over te dragen op andere tellers. Maar we blijven werken aan dit idee”.
“Ik droom er stiekem van om elke kerk in de dorpen te bedekken met zonnepanelen. De opbrengsten zouden dan ten goede kunnen komen van het dorp, georganiseerd via een coöperatie.”
Met het deelproject “Energieke OCMW’s” wil Samenlevingsopbouw de OCMW’s uit de Westhoek ondersteunen om energiearmoede aan te pakken.
“Om te ervaren met welke problemen mensen in energiearmoede geconfronteerd werden gingen we een jaar lang meedraaien op de sociale dienst van het OCMW. Dat was een heel leerrijk proces. Zo kwamen we er snel achter dat ook voor maatschappelijk werkers ‘energie’ een moeilijk thema is. De energiemarkt en de wetgeving zijn constant in beweging. Hoewel de sociale dienst van een OCMW doorgaans heel goed getraind is in het aanpakken van financiële problemen, zijn ze meestal heel wat minder thuis in alles wat met het energiehuishouden te maken heeft: denk maar aan het inschatten van bv. het ‘normale’ verbruik van een gezin of een alleenstaande. Daarom organiseren we tweemaal per jaar een overlegtafel voor alle energiewerkers van de lokale besturen in de Westhoek. Daar proberen we hen op de hoogte brengen van nieuwe ontwikkelingen, wisselen we goede praktijken uit en plakken we vooral een gezicht op de diensten die rond energiearmoede werken in de Westhoek. Verder verspreiden we ook concrete fiches voor maatschappelijk werkers die hen moeten helpen in dossiers rond energiearmoede.”
In het kader van het project “Energieke OCMW’s” verspreidt samenlevingsopbouw concrete fiches naar maatschappelijk werkers, die hen moeten helpen in dossiers rond energiearmoede.”
“Om te ervaren met welke problemen mensen in energiearmoede geconfronteerd werden gingen we een jaar lang meedraaien op de sociale dienst van het OCMW.”
Het Papillon-project tenslotte gaat om het inzetten van een product-dienstsysteem voor sociale doeleinden: “Via dit project werken we samen met een producent van huishoudtoestellen. We willen hiermee de mogelijkheid geven aan mensen in energiearmoede om energiezuinige toestellen te huren. Dat zorgt ervoor dat de energiefactuur daalt, zodat er meer besteedbaar gezinsbudget overblijft. We ‘verkopen’ het als “10 jaar zonder zorgen”, via een contract van 10 jaar, waarbij de producent eigenaar blijft van het toestel. Op die manier heeft de producent er alle baat bij dat het toestel van een goede kwaliteit is. Eventuele reparatie-, vervangings- en verplaatsingskosten zijn immers volledig ten laste van de producent in zo’n contract.”
“Via ons project ‘Papillon’ werken we samen met een producent van huishoudtoestellen. We willen hiermee de mogelijkheid geven aan mensen in energiearmoede om energiezuinige toestellen te huren.”
Na 10 jaar neemt de producent de toestellen terug en worden de toestellen volgens de principes van de circulaire economie behandeld. “Die zorgt er in de eerste plaats voor dat het toestel op een zo goed mogelijke manier weer kan worden ingezet, bijvoorbeeld door een update of het vervangen van bepaalde zaken. Als het toestel toch gedemonteerd moet worden, worden de materialen geen afval, maar worden ze zo optimaal mogelijk ingezet door er bijvoorbeeld nieuwe toestellen van te maken. Na die 10 jaar kan een nieuw contract worden afgesloten.
“Het is mooi dat we zo een sociale invulling aan de circulaire economie kunnen geven. Het mag niet zo zijn dat energiezuinige toestellen enkel weggelegd zijn voor wie meer bemiddeld is.”
Wat de toekomstplannen zijn voor het project? “Momenteel loopt het project enkel met 110 toestellen in de Westhoek, maar we willen dit uitbreiden naar 2000 toestellen in gans Vlaanderen.”, aldus Stefan.
Een energiezuinige wasmachine staat klaar om in gebruik genomen te worden. Na 10 jaar neemt de producent de toestellen terug en worden de toestellen volgens de principes van de circulaire economie behandeld.
Sleutelwoord: participatie
Maar hoe worden mensen in energiearmoede betrokken in de ganse werking? En hoe komen ze terecht bij Samenlevingsopbouw? Al snel blijkt dat participatie hier het sleutelwoord is. “Wij geloven heel sterk in het betrekken van onze doelgroep, om te bepalen wat de precieze noden zijn, en hoe we hier een antwoord op kunnen bieden. Voor mensen in energiearmoede is het vaak niet evident om zelf hun weg te vinden naar organisaties als Samenlevingsopbouw. Daarom stappen we zelf naar de mensen toe en praten met hen. We vertrekken hiervoor vanuit bepaalde wijken, of samen met OCMW’s of andere organisaties waar de mensen al over de vloer komen.”
Via persoonlijke gesprekken wordt een eerste stap gezet, maar daarnaast wordt ook op een structurele manier input verzameld, door het op regelmatige basis organiseren van gespreksgroepen rond bepaalde thema’s. “Zo komt er sedert een aantal jaren maandelijks een gespreksgroep rond het thema energiearmoede samen, georganiseerd door de collega’s van ‘Samenlevingsopbouw provincie Antwerpen’. Daar geven we de mensen zelf een stem in het maatschappelijk debat. Het energiebeleid is iets wat ook vaak wijzigt: daarom vormen we hen ook rond wat die wijzigingen eventueel betekenen voor hun specifieke situatie. Zo kunnen ze met die nieuwe kennis de juiste beslissingen nemen”.
Interview: Sarah Boutens & Thijs Calu (Arbeid & Milieu)
