IndustriALL Europe, de Europese industrievakbond, zet sterk in op het promoten van een circulaire economie en wil Europa hierin engageren. Circulaire economie heeft een erg positieve impact op de Europese industrie doordat ze het industriële productiesysteem voedt met bestaande materialen. Hierdoor behouden deze hun waarde langer, door materialen te hergebruiken, door producten een langere levensduur te geven en door het energieverbruik in de productieprocessen te beperken. Dit is nodig op een planeet met beperkte grondstofbronnen: het voorkomt onnodige tussenkomsten in de natuur en helpt klimaatveranderingen te verzachten. Bovendien zorgt een circulaire economie ervoor dat de Europese industrieën minder afhankelijk zijn van andere landen voor de bevoorrading van grondstoffen.
Werken naar een circulaire economie staat hoog op de groene Europese agenda. Maar, zelfs al is er een duidelijke consensus, er wachten nog grote uitdagingen en bergen werk om circulariteit in verschillende sectoren te bereiken. Een van de nodige stappen is om beter te begrijpen hoe deze transitie de industrieën en arbeiders in Europa zal beïnvloeden. De Europese sociale partners stelden hierover in oktober 2021 een rapport met belangrijke aanbevelingen voor.
Ook IndustriALL Europe neemt haar rol op in de essentiële transitie en trekt mee het project ‘Werknemers als hefboom voor een circulaire economie’, een ESF Transnationaal project, geleid door Reset.Vlaanderen. Met dit project willen we nagaan hoe werknemers en vakbonden in de praktijk naar meer circulariteit kunnen toewerken.
De uitdagingen verschillen sterk per sector. Dit project focust enerzijds op de metaalsector en anderzijds op de chemische/plastics sector.
Als onderdeel van het project, organiseerde IndustriALL Europe samen met twee Belgische organisaties, Reset.Vlaanderen en Bond Beter Leefmilieu een rondetafelgesprek op 24 februari. Hierbij werden experten en vakbondsvertegenwoordigers uit verschillende landen samengebracht om de uitdagingen in de transitie naar een meer circulaire metaalsector te bespreken.
Twee experten (Prof. Dr. Bart Blanpain van het ‘Institute for Sustainable Metals and Minerals van de KU Leuven’ , en mevr. Kamila Slupek, Sustainability Director bij Eurometaux) deelden duidelijke inzichten waaruit de noodzaak van een meer circulair metaal- en mineralengebruik verhelderd werd om aan de groeiende vraag tegemoet te kunnen komen. De toenemende vraag komt trouwens niet in het minst uit de hoek van de nodige infrastructuur voor een klimaatneutrale economie (batterijen, zonnepanelen en windturbines etc.).
Circulaire economie zorgt voor grote energiereductie
Tegelijk toonden ze de verminderde energiebehoefte voor recyclage en de verlaagde uitstoot van broeikasgassen aan, in vergelijking met ontginning van mineralen en primaire productie van metalen. Het loutere recycleren van metaalschroot vraagt om beduidend minder energie dan de productie op basis van ruwe grondstoffen (vb. 95% minder voor aluminium en zink, 85% minder voor koper).
“Het recycleren van metaalschroot vraagt veel minder energie dan de productie op basis van ruwe grondstoffen. Voor koper kan men de energiebehoefte reduceren tot 85%, voor aluminium en zink gaat het zelfs om 95%.”
Bovendien maakt recyclage en circulariteit reeds een beduidend deel uit van het businessmodel van de Europese metaalindustrie: meer dan 50% van alle basismetalen in Europa worden geproduceerd uit gerecycleerde bronnen.
Desondanks liggen nog vele uitdagingen in het verschiet en vakbondsvertegenwoordigers uit Duitsland, Frankrijk en België lichtten concrete praktijkvoorbeelden toe tijdens de gedachtewisseling.
Werknemersbetrokkenheid
IG Metall uit Duitsland haalde het voorbeeld aan uit een bedrijf dat de transitie aangaat naar meer circulariteit in de aluminiumsector. Opvallend zijn de concrete eisen vanwege de werknemers en vakbonden aan het management: een duidelijke strategie richting CO2-neutraliteit van het bedrijf en het engagement naar het klimaatakkoord van Parijs, ondersteuning van het transitieproces, blik op de nodige investeringen, jobcreatie in nieuwe domeinen ter vervanging van verloren jobs in ‘uitgefaseerde’ domeinen en het belang van R&D onsite. Dit voorbeeld kan zeer inspirerend uitpakken voor vakbonden die gelijkaardige veranderingen in andere ondernemingen willen aanpakken.
De Franse uiteenzetting legde de nadruk op het belang van onderaannemers, die instaan voor de aanvoer van te recycleren materialen. Meestal staan kleinere en middelgrote recyclagebedrijven in voor de bevoorrading van de grote metaalproducenten. In deze KMO’s is sociale dialoog of vakbondsvertegenwoordiging vaak minder ingeburgerd, en zijn ze onderhevig aan andere voorwaarden en akkoorden dan de metaalsector zelf. De inzet van deze onderaannemers is ook in Oostenrijk een grote uitdaging.
“In een Duits bedrijf dat de transitie aangaat naar meer circulariteit in de aluminiumsector vallen de concrete eisen van werknemers en vakbonden aan het management op. Zo eisen ze ondermeer een duidelijke strategie richting CO2-neutraliteit van het bedrijf.”
Het idee van een ‘sociaal charter’ met bijvoorbeeld veel aandacht voor veiligheid en bescherming op het werk, voor de bedrijven die met gerecycleerde metalen aan de slag gaan, werd breed gedragen door de deelnemers als concrete tool waarover vakbonden kunnen beschikken.
Industriële symbiose
Door de Belgische vertegenwoordiger werd het toenemende belang van industriële symbiose centraal gesteld: samenwerking tussen metaalproducenten, metaalverwerkers, maakindustrie, afvalstromenbeheerders, andere industriële sleutelspelers, kennisinstellingen en non-profit actoren moet centraal staan. Hij verwees hiervoor naar enkele zeer recente investeringen en beslissingen in Vlaanderen.
Deze praktijkvoorbeelden zijn erg belangrijk voor het project dat de kennis over de circulaire transities bij vakbonden wil versterken en best practices uit verschillende landen wil delen.
Ze tonen aan dat de transitie in de metaalsector geen toekomstmuziek is, maar nu reeds gebeurt in vele (grote) projecten in bedrijven over heel Europa. De huidige tendens van sterk stijgende energie- en grondstofprijzen – die een sterke impact hebben op de energie-intensieve industrieën – toont ook aan dat circulaire economie een grote positieve impact kan leveren voor de toekomst van deze industrieën, met minder energie- en efficiënter en minder grondstoffengebruik.
IndustriALL Europe organiseert een volgende rondetafelgesprek op 24 maart met focus op de circulaire transitie in de chemische en plastics industrie.
Contact: Andrea HusenBradley (press and communication IndustriALL Europe) en Sophie Grenade (policy adviser bij IndustriALL Europe), Han Van Noten (projectcoördinator eerlijke industriële transitie bij Reset.Vlaanderen) en Jeroen Fonteyn (projectmanager circulaire economie en industrie BBL).
Downloads
- Presentatie Prof.Dr. Bart Blanpain
- Presentatie Kamila Slupek (Eurometaux)
- Presentatie Manuel Bloemers (IG Metall)
Met steun van:
Dit project draagt bij aan de volgende SDG’s :
