Niet alleen Reset.Vlaanderen onderging een facelift als organisatie. Ook Netwerk Bewust Verbruiken koos voor een frisse nieuwe start en werd in maart omgedoopt tot ‘De Transformisten’. We hadden een gesprek met coördinator Barbara Janssens en communicatiemedewerker Caroline Van Peteghem over de nieuwe weg die wordt ingeslagen en de linken met ons netwerk.
De Transformisten wordt een community van burgers en burgerorganisaties die actief initiatieven nemen om een ‘economie van genoeg’ in de praktijk te brengen. Kunnen jullie wat meer uitleg geven over de nieuwe naam?
Caroline: “Een Transformist is iedereen die zich geroepen voelt om een ‘economie van het genoeg’ vorm te geven. Het zijn die Transformisten die de sleutel in handen hebben om de maatschappij de goede kant op te sturen: naar een goed leven voor iedereen, binnen de grenzen van de planeet. Het gaat dus over mensen die een praktijk of idee hebben om actief bij te dragen aan die systeemverandering.”
Wat bedoelen jullie precies met ‘economie van genoeg’?
Barbara: “Het economisch systeem dat wij in vraag stellen is het systeem dat groei centraal stelt. Reclame geeft ons constant het gevoel dat we niet genoeg hebben. Hoe kunnen we daar tegengewicht aan bieden. We willen verhalen vertellen over welzijn, gezondheid, nabijheid, sociaal contact,…. Hoe zorgen we ervoor dat dit centraal komt te staan in ons economisch beleid? Hoeveel is genoeg? We zetten bewust een vraagteken achter onze baseline. Het is een uitnodiging om hier samen over na te denken.”
Wie heeft hier ‘schuld’ aan? Kijken we naar de consument of zijn er structurele oorzaken die we moeten aanpakken?
Caroline: “We laten het idee van individuele schuld los en focussen mee op het systemische. We hebben veel te winnen door het anders aan te pakken. Dat beseffen mensen niet. Nu wordt hen ingelepeld dat we enkel maar te verliezen hebben als we onze maatschappij transformeren. Het is dus een moeilijk proces waarbij mensen zich onmachtig voelen. Dat kunnen we enkel als collectief aanpakken. En dat is ook enkel mogelijk door dat ook sociaal rechtvaardig te doen.”
Barbara: “Onze focus ligt op de pioniers die positieve initiatieven willen nemen. Door hen te ondersteunen kunnen we op termijn ook het draagvlak laten groeien. We kiezen voor een positieve communicatie. Zo spreken we ons niet uit tégen vliegen, maar wel vóór slow traveling. We zijn vóór iets, voor een goede samenleving voor iedereen en niet tegen alles wat nu niet goed is.”
“Onze focus ligt op de pioniers die positieve initiatieven willen nemen. Door hen te ondersteunen kunnen we op termijn ook het draagvlak laten groeien. We kiezen voor een positieve communicatie.”
Barbara Janssens, Coördinator de Transformisten
© Sien Verstraeten
Caroline: “Het vroegere Netwerk Bewust Verbruiken richtte zich op individuele burgers die kritisch waren over hun eigen consumptie en de milieu-impact hiervan en zochten naar alternatieven. Die willen we blijven bereiken. Maar we willen ook mensen aanspreken die zich verenigen om actie te ondernemen: de samenwerker. Dat is best een verschil in aanpak, van individueel consumptieadvies naar ondersteuning op vlak van bijvoorbeeld groepsprocessen en systemen die zaken in verandering zetten. Hier richten we ons dus specifiek op ondersteuning van pioniers en innovatoren en willen we ons netwerk onderhouden en uitbouwen. Zo organiseren we lerende netwerken en willen we de community laten groeien. Op die manier willen we stem versterken, door onder meer draagvlak te vergroten en kennis te verdiepen. We focussen ons op het brede transitieverhaal, maar met een focus op ‘spullen’.”
“We willen mensen aanspreken die zich verenigen om actie te ondernemen: de samenwerker. Dat is best een verschil in aanpak met onze vroegere organisatie, van individueel consumptieadvies naar ondersteuning op vlak van bijvoorbeeld groepsprocessen en systemen die zaken in verandering zetten.”
Caroline Van Peteghem, Communicatiemedewerker de Transformisten
© Sien Verstraeten
De organisatie is erkend als socio-culturele organisatie. Welke rol kan deze sector opnemen in het transitieverhaal?
Barbara: “Het socioculturele veld heeft verschillende rollen en functies. We willen als sector kritisch zijn, experimenteren en verbinden. Dat maakt ons zo uniek. Qua functie zijn wij vooral lerend en bewegend. We vertrekken vanuit mensen die participeren aan de samenleving. De zaadjes om mee aan de slag te gaan zijn net de passie en goesting die bij mensen aanwezig zijn.
Onze sector kan meewerken aan een positief toekomstbeeld. Of dat één beeld is weet ik niet. Mensen zijn op zoek naar een toekomst waarbinnen ze zich herkennen, dat mogen ook verschillende beelden zijn. Vaak wordt een beeld gecreëerd op maat van middenveld en middenklasse, maar daarmee bereik je niet de brede samenleving.
De samenleving is nu eenmaal niet homogeen, er zijn heel veel lagen en mogelijkheden, conflicten en botsingen. Maar een samenleving moet wel inclusief zijn.
We moeten weer leren hoe het werkt om democratie vorm te geven, hoe het proces van ‘samen tot een oplossing’ komen in elkaar zit. We moeten dat koesteren. De vraag: ‘hoeveel is genoeg?’ past hier perfect in. Door het vraagteken maken we ook ruimte voor tegenspraak en experiment.”
Hoe zal jullie organisatie de link gaan maken met andere actoren en beleidsmakers?
Caroline: “De vele burgerinitiatieven en commons die volop experimenteren met een nieuwe economie kunnen elkaar versterken door van elkaar te leren en de gezamenlijke impact toonbaar te maken. Onze rol is om dit te faciliteren en ondersteunen enerzijds en om dit op de publieke agenda te zetten anderzijds.
Dit past ook in een grotere beweging die internationaal aan de gang is. We nemen een rol op in een internationale beweging waarin we zelf kennis en expertise kunnen uitwisselen. De burgerschool is bijvoorbeeld een mooi voorbeeld hoe we via lerende netwerken initiatieven versterken en ondersteunen. Wat we vaak horen is: ‘het doet zo’n deugd dat we er niet alleen voor staan’.”
Barbara, je spreekt hier vol passie over? Je werk en je leven zijn ergens ook wel verbonden. Vertel eens..
Barbara: “Ik ben van kinds af enorm geïnteresseerd in natuur en milieu. Ik was actief lid van JNM en studeerde voor bioloog Ik had best ook een activistisch kantje. Ik participeerde aan de zogenaamde “andersglobaliseringsbetogingen”, deed mee aan lokale acties tegen PVC en PET flessen en ging meebetogen tegen de wereldbank.
Ik wilde in mijn werk ook echt zelf dingen gaan doen. Ik heb zelf ooit een bioboerderij mee opgestart, maar ben uiteindelijk bij NBV terecht gekomen. In mijn privéleven probeer ik haalbare keuzes rond duurzaamheid te maken. Ik besef dat dit een luxe is, ik ben opgegroeid in een middenklassegezin, heb een eigen woning en een partner met een inkomen. Die omstandigheden maken het ook net iets gemakkelijker om duurzame keuzes te maken.
We hebben 10 jaar ons huis gedeeld in de stad en bewust gekozen om wat kleiner te wonen, zo konden we ook wat geld sparen, waardoor ik de mogelijkheid kreeg om minder te werken en me zo meer te engageren in de buurt. Dat dat kan is best fijn. Bij de Transformisten werkt niemand voltijds. We kiezen voor een eerlijk loon, maar ook om voldoende ruimte te houden voor eigen engagementen in de vrije tijd.”
Hoe kijk jij met je gezin aan tegen reizen? Hoe pakken jullie dat aan?
Barbara: “Wij houden enorm van fietsvakanties. Als je fietst merk je direct wat ‘genoeg’ is. We zijn met vier en we hebben acht fietstassen, daarin moet alles: matjes, tent, kleren, eten,… Door te fietsen is alles zo bereikbaar. We leren hierdoor ook dat onderweg zijn vaak even fijn is als ter plaatse zijn. Vakantie is ontstressen, dat zijn wij vanaf we vertrekken met trein of fiets. Slow traveling is een enorme verademing. Ik zou het niet meer kunnen missen.”
Barbara: “Wij houden enorm van fietsvakanties. Als je fietst merk je direct wat ‘genoeg’ is. We zijn met vier en we hebben acht fietstassen, daarin moet alles: matjes, tent, kleren, eten,.. Slow traveling is een enorme verademing. Ik zou het niet meer kunnen missen.”
Hoe zien jullie samenwerking met de iets ‘oudere’ en ‘geïnstitutionaliseerde’ middenveldorganisaties? Waar zien jullie opportuniteiten, waar zien jullie knelpunten?
Barbara: “Ik ben er van overtuigd dat kleinere organisaties echt nodig zijn om zaken in beweging te zetten. Ze kunnen veel sneller schakelen, en zich op iets vastbijten. Daarnaast kunnen burgerinitiatieven bijvoorbeeld veel leren van onder andere de vakbonden. Mensen die werken met militanten hebben heel veel geduld om te luisteren. Andere activisten hebben dat vaak veel minder, ze willen direct actie. Laat ons open staan voor de dynamiek van verschillende groepen. We hebben nood aan verschillende rollen en we hebben veel te leren van elkaar. Qua doelgroep is het netwerk Reset.Vlaanderen bijvoorbeeld echt aanvullend. Wij werken op pioniers, jullie op groepen die vandaag niet of minder worden meegenomen.”
Een van de doelen van Reset.Vlaanderen is om in bestaande en nieuwe (burger)initiatieven rond transitie ook aandacht te laten hebben voor het sociale aspect. Vandaag zien we dat vele duurzame initiatieven niet altijd even toegankelijk zijn voor specifieke groepen zoals mensen in armoede of mensen met een migratieachtergrond. Hoe kunnen we hier werk van maken?
Barabara: “Initiatieven die we opstarten en ondersteunen moeten sociaal inclusief zijn. Dat is niet evident. We willen in ons team iemand verantwoordelijk stellen om dit aspect op te volgen. In onze initiatieven hebben we een bijzondere aandacht voor mensen in kansarmoede. We gaan hier in gesprek gaan met verschillende verenigingen en detecteren drempels voor die doelgroep. We kunnen ze niet allemaal oplossen, maar willen hier mee aan de slag gaan.
Caroline: “Onze Babytheken (zie kaderstuk) zetten hier bijvoorbeeld echt op in. Zo combineren we duurzaamheid en sociale inclusie.
Wat we zelf proberen doen door bijvoorbeeld de burgerschool is duurzame initiatieven bewust maken dat doelgroepen divers zijn en toegankelijkheid door taal en beeld van belang is.”
Babytheek
In het voorjaar 2018 ging het project Babytheek van start met een pilootproject in GC Elzenhof (Brussel): een uitleendienst voor babyspullen die jonge ouders gebruiken in het eerste levensjaar van hun kindje. De Babytheek oogstte meteen veel enthousiaste reacties. Drie jaar later zijn er al twintig Babytheken bij gekomen in Vlaanderen en Brussel. Vlaanderen Circulair, de provincies en het netwerk van Huizen van het Kind zijn belangrijke partners. De Babytheek licht de weg uit naar een klimaatvriendelijke, circulaire toekomst voor élk kind.
Interview: Vanya Verschoore
Dit interview verscheen eerder in het Reset.Vlaanderen magazine. Word nu lid en ontvang tweemaal per jaar ons magazine boordevol inspirerende interviews, opinies en artikels.
