We spreken met Hans, Stijn en Claudio op de terugweg van een werkbezoek in Luxemburg. Ze namen de afgelopen twee jaar deel aan het project “Mijn bedrijf toekomstproof”, dat vakbondsmilitanten ondersteunt bij de discussies over de impact van de klimaattransitie op hun bedrijf. Ze vertellen over hun ervaringen en inzichten uit het project.

In het kader van het project bezochten we de Luxemburgse site van ArcelorMittal. Op basis van staalschroot wordt daar vandaag al staal geproduceerd dat zes keer minder CO2 uitstoot dan in Gent – met name in een “elektrische vlamboogoven” (afkorting: EAF).  Om de CO2-uitstoot te verlagen, wil ArcelorMittal ook in Gent investeren in twee dergelijke vlamboogovens.

---

---

Waarom zijn jullie ingestapt in het project?

Hans: “In ons bedrijf werden net de eerste stappen gezet in een project rond decarbonisatie, toen we de oproep voor het project “Mijn bedrijf toekomstproof” kregen. Dit leek ons een goede gelegenheid om onze expertise rond klimaat te versterken. Wat betekent die transitie voor jobs, arbeidsvoorwaarden, veiligheid? Dat willen we zelf kunnen inschatten, en er als vakbond mee over waken.”

Claudio: “Tijdens het project leerden we ook veel van andere bedrijven. Bij Tata Steel in Ijmuiden bijvoorbeeld, zijn er gelijkaardige vergroeningsplannen. Het milieu speelt daar al jaren een grote rol in de relaties met de buurtbewoners. Zulke verhalen zetten ons aan het denken.”

Wat hebben jullie dankzij het project bereikt?

Hans: “We hebben nu een structureel overleg met alle vakbonden over de decarbonisatieplannen van ons bedrijf. Dat bestond daarvoor niet. Dankzij onze actieve rol worden we door de directie beter geïnformeerd over de plannen.”

Claudio: “’Kennis is macht’, zeggen ze vaak. We weten nu waarover we spreken. Dat geeft ons meer slagkracht in het overleg met de directie.”

Stijn: “Voor de directie is het ook duidelijk dat wij ons als vakbonden organiseren rond dit thema. Dat heeft effect. Een mooi voorbeeld is het bezoek van vandaag aan de Luxemburgse site. Dat we daar als syndicale delegatie naartoe trekken, toont dat we goed voorbereid willen zijn op de discussies in ons eigen bedrijf.”

Claudio: “Het project loopt bijna af, maar het werk is nog lang niet gedaan. We hebben nu een eerste basis gelegd, maar dit is iets van lange adem. Ik vind het belangrijk dat we onze collega’s nu beter kunnen informeren wanneer zij vragen hebben over de transitie. Vroeger was dat een blinde vlek.”

Wat hebben jullie geleerd tijdens het bezoek in Luxemburg?

Hans: “We hebben nu met eigen ogen gezien wat een elektrische vlamboogoven (EAF) betekent. We hebben die installatie echt van binnen in werking gezien. Er is wel wat op aan te merken op de omstandigheden waarin de mensen daar moeten werken. De installatie veroorzaakt veel lawaai en stof. Als die EAF er bij ons komt, moeten veiligheid en gezondheid prioriteit zijn. Voor de risico’s moeten we preventief maatregelen nemen, meteen bij het ontwerp van de installatie. We kunnen niet zomaar zeggen: vergroening is goed, en de rest zien we later wel.”

Stijn: “De gezondheid en het welzijn van onze mensen moeten altijd voorop blijven staan, ook als er een nieuwe installatie komt zoals een EAF. We moeten dus kritisch blijven. De EAF vraagt minder personeel dan een klassieke hoogoven. Dus we zullen als vakbonden moeten waken over de werkgelegenheid. En tegelijk zien dat er nieuwe jobs in eigen beheer blijven, zoals bij het schrootpark of de dispatching.”

Claudio: “Zo’n bezoek opent je ogen. Je ziet wat haalbaar is, wat de risico’s zijn, en waar je als vakbond op moet letten.”

Wat zijn de uitdagingen voor jullie bedrijf de komende jaren?

Hans: “In het kader van de Europese klimaatdoelstellingen gaat ons bedrijf de CO2-uitstoot moeten reduceren. De EAFs móeten er komen, want met de huidige installaties gaat dat niet lukken. De EAF maakt het mogelijk om veel meer schroot te gebruiken, en zo de CO₂-uitstoot drastisch te verlagen. Maar dat is nog maar een eerste stap. Tegen 2050 moet onze uitstoot naar nul. We zijn dan ook ontgoocheld dat de aangekondigde investeringen uitgesteld werden.”

Claudio: “Er is ons gezegd dat de EAFs er zeker komen, al is de tijdslijn onduidelijk. Niemand heeft een glazen bol. Maar ik heb veel bijgeleerd over wat er nodig is om zo’n installatie te kunnen laten draaien. Het is trouwens eigen aan een EAF dat je hem kan stilleggen als dat nodig is, bijvoorbeeld bij een sociaal conflict, of wanneer de elektriciteitsprijs piekt. Dat kan met een hoogoven niet.”

Stijn: “Maar daar schuilen ook risico’s. Gaan we seizoensarbeid krijgen in plaats van stabiele jobs, als de EAF stilgelegd wordt bij dure elektriciteitsprijzen? We willen niet dat onze mensen daar de dupe van worden.”

Waarom is het belangrijk dat vakbondsmilitanten zich bezighouden met klimaat?

Hans: “Omdat klimaatmaatregelen een directe impact hebben op jobs. Wij willen mee aan het stuur zitten, niet achteraf de brokken opruimen. Onze rol is te zorgen voor goede, waardige tewerkstelling. Tegelijkertijd is vergroening gewoon ook belangrijk om op termijn de tewerkstelling te kunnen behouden.”

Claudio: “Samen weet je meer dan alleen. Een werkgever denkt vooral aan de cijfers. Wij brengen als vakbond andere belangen binnen. Het is onze taak om de transitie op een menselijke manier te laten verlopen.”

Stijn: “Soms krijgen we te horen: ‘Dat is niet jullie thema’. Maar we laten ons niet afblokken. Integendeel: ze wéten intussen dat we hier mee bezig zijn, en dat ze ons serieus moeten nemen.”

Hebben jullie tips voor andere vakbondsmilitanten?

Hans: “Laat je goed informeren. En als je de kans krijgt om mee te stappen in een project als dit, grijp ze met beide handen. Voor ons is het duidelijk: er is veel interesse bij de achterban. Dat we nu met 20 man op de bus zitten, dat zegt alles.”

Claudio: “De planeet zelf zendt ook signalen uit. Als je het nieuws opzet, wordt je met het klimaat geconfronteerd. Daarom is het belangrijk dat je je een beetje verdiept in die materie. Maar je hoeft het niet alleen te doen.”

Stijn: “Er is bijvoorbeeld de vormingsdienst die je kan ondersteunen. En we moeten proberen om de transitie aantrekkelijk te maken. Werkbezoeken zoals vandaag helpen om militanten warm te maken. Theorie is goed, maar je moet het ook in de praktijk beleven. Dan pas begrijp je echt waar het over gaat. Voor veel syndicalisten is dit nieuw. Maar voor de generatie na ons wordt dit wellicht normaal: klimaat, milieu – dat zal gewoon deel zijn van het sociaal overleg.”

Hans: “We zijn erin geslaagd om milieu nu ook als vast agendapunt te krijgen in het sociaal overleg. Dat bestond vroeger niet. Daar mogen we fier op zijn.”

Dit interview werd afgenomen in het kader van het Europese project “Mijn Bedrijf Toekomstproof“, een samenwerking tussen vakbonden en milieubewegingen uit Vlaanderen en Nederland.