Skip to content
Home - Blog - Enkel een rechtvaardige transitie kan het klimaat redden

Enkel een rechtvaardige transitie kan het klimaat redden

De Polen zijn erin geslaagd om de onderhandelingen tot een goed einde te brengen over de regels die de uitvoering van het klimaatakkoord van Parijs moeten organiseren. Dit betekent dat alle landen de afspraken van Parijs nu kunnen uitvoeren. In een periode waarin multilaterale akkoorden onder druk staan, is dit geen geringe verdienste. Toch kunnen we niet tevreden zijn over het resultaat. De gesprekken tussen de landen om de klimaatinspanningen op te drijven, bieden geen antwoord op de klimaatuitdaging waarvoor de wetenschappers ons waarschuwen en die iedereen steeds meer en meer rond zich kan waarnemen. Maar er is ook hoop. Nog nooit werd er zoveel over de sociale kant van het klimaatbeleid gepraat. Steeds meer landen en organisaties erkennen dat een ambitieus klimaatbeleid enkel mogelijk zal zijn indien de sociale impact op werknemers, hun families en hun gemeenschappen van bij de start meegenomen wordt. Enkel een rechtvaardige transitie kan het klimaat redden.

De spelregels van het klimaatakkoord van Parijs

In december 2015 werden in Parijs de doelstellingen en de algemene principes van het klimaatbeleid vastgelegd tussen alle landen. Centraal in deze aanpak staan de ‘nationaal bepaalde bijdragen’ (Nationally Determinded Contributions, NDCs). Terwijl in het Protocol van Kyoto voor alle (geïndustrialiseerde) landen emissiereducties afgesproken werden, werd in Parijs het roer omgegooid. Landen doen zelf voorstellen om hun emissies af te bouwen. Belangrijk hierbij is dat het niet enkel om geïndustrialiseerde landen gaat, maar om alle landen, waarbij wel rekening gehouden wordt met de specifieke omstandigheden in elk land. Vervolgens wordt een evaluatiemechanisme opgezet om al die emissiereductie-inspanningen samen te brengen en via opeenvolgende evaluatierondes te controleren. Het Paris Rulebook bestaat uit gedetailleerde regels om dit proces te laten verlopen. Het geeft een antwoord op vragen zoals: Welke informatie moet er verstrekt worden over mitigatie, adaptatie, klimaatfinanciering, enz.?  Om de hoeveel jaar?  Welke handhavingsmechanismen zijn er? Allemaal samen beslaan deze regels meer dan 130 pagina’s.

De ministers en hun onderhandelaars zijn er in Katowice echter niet in geslaagd om de dringende oproep tot actie van de klimaatwetenschappers van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) mee te nemen in het Rulebook. In het Special Report on Global Warming of 1.5 °C  geven de wetenschappers aan dat de opwarming beperkt moet blijven tot 1.5°C om een nefaste impact op ecosystemen, de volksgezondheid en het welzijn van iedereen te voorkomen. De conclusies van het rapport werden niet erkend; vooral Saudi-Arabië, Rusland en de VS lagen hiervoor dwars. Sommige voorstellen in de onderhandelingen gingen ook volledige in tegen de hoogdringendheid om emissies te reduceren. De meest opvallende, was de poging van Brazilië om waterdichte afspraken over het aanrekenen van emissiereducties die worden verhandeld, tegen te gaan. Uiteindelijk zorgde dit punt ervoor dat de conferentie een dag langer duurde en werd het uitgesteld naar volgende jaar. Ook regels over het aanrekenen van financiële klimaathulp voor ontwikkelingslanden werden sterk afgezwakt. Zo wordt het mogelijk om het volledige bedrag van leningen (die dus moeten terugbetaald worden mét interest) als “hulp” aan te rekenen.

Het is goed en belangrijk dat het Paris Rulebook er is, maar het is meer dan duidelijk dat zeer veel landen de sense of urgency niet begrepen hebben. Kortzichtige nationale en economische belangen verhinderen dat noodzakelijke afspraken gemaakt worden. Steeds meer onderhandelaars erkennen dat een andere aanpak zich opdringt.

“Het is goed en belangrijk dat het Paris Rulebook er is, maar het is meer dan duidelijk dat zeer veel landen de sense of urgency niet begrepen hebben. Kortzichtige nationale en economische belangen verhinderen dat noodzakelijke afspraken gemaakt worden.”

Een rechtvaardige transitie voor meer klimaatambitie

Vanuit de wereldwijde vakbondsbeweging wordt het concept van ‘rechtvaardige transitie’ naar voor geschoven als cruciaal maar ontbrekend element in het klimaatbeleid. Zorgen voor maatschappelijk draagvlak, vooraf en volledig doorrekenen van de impact van klimaatmaatregelen op werknemers en burgers, zorgen voor een eerlijke verdeling van de lasten van het klimaatbeleid over alle maatschappelijke actoren, investeren in alternatieven, versterken van sociale dialoog, uitbouwen van een sociale bescherming die preventief klimaatrisico’s opvangt, enz. Dit zijn allemaal elementen van wat vakbonden een ‘rechtvaardige transitie’ noemen.  De emissiereducties die noodzakelijk zijn volgens de IPCC-rapporten zullen een fundamentele impact hebben op onze economie: we zullen bijna alles anders moeten doen. In essentie is het klimaatbeleid een verdelingsvraagstuk. En, indien we niet akkoord geraken over de verdeling van de factuur, dan zal de noodzakelijke verandering er niet komen. Het IPCC is nochtans duidelijk: de kost van niets doen, is vele malen hoger dan de inspanning waar we nu voor staan.

“In essentie is het klimaatbeleid een verdelingsvraagstuk. En, indien we niet akkoord geraken over de verdeling van de factuur, dan zal de noodzakelijke verandering er niet komen”

De start van de klimaatconferentie in Katowice stond in het teken van deze ‘rechtvaardige transitie’ met de goedkeuring van de ‘Solidarity and Just Transition Silesia Declaration’ door de aanwezige staatshoofden. Meer dan 50 landen uit het Noorden en Zuiden steunden de verklaring. De lijst groeit nog aan, omdat landen nog steeds kunnen toetreden. Het Pools voorzitterschap van de conferentie heeft de verklaring onderhandeld met de lidstaten. Ze zijn daarbij vertrokken van een ontwerptekst die opgemaakt werd door de internationale vakbondsbeweging. In de eindversie van de tekst staan een aantal belangrijke principes. De verklaring legt de link tussen de hoogdringdheid om maatregelen te nemen en de nood aan een rechtvaardige transitie. Het belang van sociale dialoog, sociale bescherming en de bescherming van arbeidsnormen wordt benadrukt bij het opstellen van het klimaatbeleid. Deze elementen (en nog andere) moeten het mogelijk maken dat werknemers en hun organisaties veel actiever betrokken worden bij het klimaatbeleid.

Image

COP-voorzitter Michal Kurtyka (tweede van links) bezoekt de vakbondscoördinatie tijdens de COP. Verder op de foto: Kazimierz Grajcarek (Solidarność), Sharan Burrow (Algemeen Secretaris ITUC) en Bert De Wel

Vandaag zien we dat de ministers van leefmilieu na een klimaatconferentie amper of niet praten met hun collega’s van sociaal beleid en tewerkstelling. Dit moet veranderen. Tijdens de conferentie in Katowice waren er zeer veel side events waar goede voorbeelden van dergelijke maatregelen voorgesteld werden. Zo is er het akkoord van de Spaanse regering met de vakbonden om de mijnen te sluiten, de Canadese Task Force voor Rechtvaardige Transitie onder vicevoorzitterschap van een vakbondstopman, de plannen van Nieuw-Zeeland en Schotland, maar ook van Indonesië, Filipijnen, Uruguay en Ghana.  Al deze voorbeelden geven ook aan dat ‘Just Transition’ veel meer is dan de problematiek met mijnwerkers in Polen en Duitsland. Het gaat om alle werknemers die getroffen worden door de klimaatopwarming en door de maatregelen om die aan te pakken.

“‘Just Transition’ is veel meer is dan de problematiek met mijnwerkers in Polen en Duitsland. Het gaat om alle werknemers die getroffen worden door de klimaatopwarming en door de maatregelen om die aan te pakken.”

Tot slot was het ook heel leerzaam om een klimaatconferentie te organiseren in de schaduw van een oude mijntoren, in een regio waar nog zeer veel mijnwerkers actief zijn, waar de mijnen het culturele leven sterk beïnvloeden (indien er zelfs mijntorens staan op de zetelbekleding in de trams). Dit geeft goed aan wat de uitdaging van het klimaatbeleid is en het leiderschap dat nodig is om iedereen in de samenleving mee te krijgen. We zullen er vooral voor moeten zorgen dat het op een rechtvaardige manier gebeurt, of het dreigt helemaal niet te gebeuren. Dit was ook de boodschap van de 15-jarige Greta Thunberg uit Zweden op de klimaatconferentie. Haar speech was veruit de meest duidelijke boodschap die ik in Katowice hoorde…

Persbericht ITUC over COP24: https://www.ituc-csi.org/cop24-closes-with-deal-but-not

Image

Bert De Wel
Climate Policy Officer
International Trade Union Confederation